تعیین آستانه تحمل به شوری لاین های امیدبخش گندم تحت شرایط گلخانه و مزرعه

این پژوهش به منظور مقایسه تحمل به شوری لاین های امیدبخش گندم طی سال های 96-1394 انجام شد. آزمایش گلخانه ای در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و آزمایش مزرعه ای در مرکز ملی تحقیقات شوری در یزد انجام شد. تیمارها در آزمایش گلخانه ای شامل شوری آب آبیاری در دو سطح (2 و 14 دسی زیمنس بر متر) و پنج ژنوتیپ گندم (MS-89-12، MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15 و نارین به عنوان شاهد) و در آزمایش مزرعه ای شامل شوری آب آبیاری در پنج سطح (2، 5، 8، 11و 14 دسی زیمنس بر متر) و همان پنج ژنوتیپ گندم بودند. نتایج آزمایش گلخانه ای نشان داد که تنش شوری 14 دسی زیمنس بر متر موجب کاهش ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشک شاخساره و طول و وزن خشک ریشه در همه ژنوتیپ ها و افزایش شاخص کلروفیل فقط در لاین MS-89-12 شد. رقم نارین و سپس لاین های MS-90-15 و MS-90-13 با کم ترین درصد کاهش صفات در اثر تنش شوری، به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها تعیین شدند. نتایج آزمایش مزرعه ای نیز نشان داد که تنش شوری، بسته به شدت آن، با کاهش معنی دار ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلک بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همراه بود و از این رو کاهش قابل توجه عملکرد دانه و زیست توده را به همراه داشت. تحت تیمار شاهد (شوری دو دسی زیمنس بر متر)، بیش ترین و کم ترین عملکرد دانه به ترتیب از ژنوتیپ های MS-90-13 (91/6 تن در هکتار) و نارین (81/5 تن در هکتار) و تحت شرایط شوری 14 دسی زیمنس بر متر، بیش ترین و کم ترین عملکرد به ترتیب از ژنوتیپ های نارین (23/3 تن در هکتار) و MS-90-15 (51/1 تن در هکتار) به دست آمد. آستانه تحمل به شوری نیز برای ژنوتیپ های MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15، نارین و MS-89-12 به ترتیب برابر با 41/7، 30/6، 92/4، 84/4 و 20/4 دسی زیمنس بر متر برآورد شد. نتایج نشان داد که در شوری های کم تر از هشت دسی زیمنس بر متر، لاین MS-89-13 دارای تحمل بالایی به شوری بود، ولی در شوری های بالاتر، مشابه با آزمایش گلخانه ای، رقم نارین و لاین MS-90-13 تحمل بیش تری داشتند. با توجه به یکسان بودن تقریبی نتایج گلخانه ای و مزرعه ای، لاین MS-90-13 برای شرایط شوری کم و رقم نارین و لاین MS-90-15 برای شرایط شوری بالا مناسب و با رعایت ملاحظات قابل توصیه هستند.