اثر آنیون های ارتوفسفات، نیترات و کلرید بر واجذب و قابلیت استفاده روی جذب شده در برخی خاک های آهکی

امروزه استفاده از کودهای حاوی روی برای برطرف کردن کمبود این عنصر و بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی گسترش یافته است. برای دستیابی به مدیری صحیح کوددهی و در نتیجه حفاظت خاک و آب در مقابل کاربرد بیش از حد روی و تجمع آن در خاک، آگاهی از قابلیت استفاده و آزادشدن روی جذب شده پس از کاربرد در خاک ضروری است. از طرفی وجود آنیون ها در آب آبیاری، کودهای کشاورزی و لجن فاضلاب می تواند بر جذب، واجذب و قابلیت استفاده عناصر غذایی از جمله روی اثرگذار باشد. معمولا با استفاده از ضرایب همدماهای جذب به بررسی ویژگی های جذب روی در خاک ها پرداخته می شود؛ درحالی که قابلیت استفاده عنصر جذب شده در خاک از نظر حاصلخیزی خاک اهمیت دارد. در این مطالعه به بررسی اثر آنیون های ارتوفسفات، نیترات و کلرید بر واجذب و قابلیت استفاده روی جذب شده در پنج نمونه خاک آهکی استان چهارمحال و بختیاری پرداخته شد.

در این تحقیق برای بررسی آزادشدن و قابلیت استفاده روی جذب شده، از محلول حاوی غلظت های 25، 50، 75، 100، 150 و 200 میلی گرم بر لیتر روی از منبع ZnSO4 در حضور الکترولیت های KH2PO4، KNO3و KCl (غلظت الکترولیت ها برابر با 50 میلی مولار) استفاده شد. پس از جذب روی در خاک ها، مقدار روی قابل استفاده پس از جذب در خاک با روش DTPA-TEA و واجذب آن با محلول کلرید کلسیم 01/0 مولار تعیین شد. مقدار روی آزادشده با کلرید کلسیم 01/0 مولار به صورت غیراختصاصی جذب شده بود و روی جذب شده به صورت اختصاصی از تفاضل بین مقدار روی جذب شده و روی عصاره گیری شده با کلرید کلسیم 01/0 مولار محاسبه شد.

بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین مقدار روی جذب شده در حضور هر سه آنیون، به صورت اختصاصی بود. درصد روی جذب شده به صورت اختصاصی در خاک ها در حضور آنیون نیترات بیش از دو آنیون دیگر (05/0 < p) در دامنه 84/99 تا 99/99 درصد و در حضور آنیون کلرید 65/99 تا 80/99 درصد و در حضور آنیون ارتوفسفات در دامنه 55/99 تا 72/99 درصد بود. به طورکلی، مقدار قابل استفاده روی جذب شده در خاک ها در حضور آنیون ارتوفسفات در دامنه 41 تا 43 درصد، در حضور آنیون نیترات در دامنه 49 تا 54 درصد و در حضور آنیون کلرید در دامنه 58 تا 61 درصد بود.

نتایج نشان داد که بیشترین مقدار قابل استفاده روی جذب شده به ترتیب در حضور آنیون های کلرید، نیترات و ارتوفسفات عصاره گیری شد (05/0 < p). تقریبا 50 درصد روی جذب شده با استفاده از عصاره گیر DTPA-TEA استخراج شد. در حضور همه آنیون ها بیش از 99 درصد روی به صورت غیراختصاصی جذب شده بود. بنابراین، روی در مکان های اختصاصی جذب و کلرید کلسیم 01/0 مولار توانایی آزادسازی این عنصر را نداشت. نتایج این تحقیق نشان داد که مصرف توام کود فسفره و روی در خاک ها می تواند به کاهش مقدار روی عصاره گیری شده با DTPA-TEA (قابل استفاده) در خاک های آهکی تیمارشده با این دو عنصر نسبت به خاک تیمارشده با روی منجر شود.