ارائه مدل کاربردی از فرآیند طراحی معماری مبتنی بر هستی شناسی اسلامی

دانش فرآیند طراحی محیط، به توصیف و تبیین مبانی طراحی خود آگاهانه محیط انسان- ساخت می پردازد و همواره زیربنایی از نظریه محتوایی مطلوب دارد. از این رو مبانی نظری پشتوانه ای قوی و قابل تعمیم در طراحی که با آن بتوان به شناخت محدوده های لازم در فرآیند خلق اثر رسید؛ نقشی محوری پیدا می کند. هدف از انجام این پژوهش، ارایه مدلی کاربردی و تجربه پذیر از فرآیند طراحی با در نظر گرفتن مبانی نظری هستی شناسی در فلسفه اسلامی است. روش تحقیق نوشتار حاضر تطبیقی و استدلالی است. در این راستا یکسری نظم های مشابه و هم ارز در مبانی هستی شناسی اسلامی (مراتب ادراک و اقسام جوهر) و پدیدارشناسی در تناسب با فرآیند خلق و پدیدارسازی محصول هنری، در جهت برپایی یک مدل کاربردی در فرآیند طراحی معماری مقایسه و تبیین می گردد. رهیافت پژوهش حاضر، مدل پنج مرتبه ای «تعریف، تبیین، تصویر، تدوین و تالیف» در فرآیند طراحی معماری در تناظر با اقسام و مراتب جوهر و ادراک انسان است. در گام تعریف، متناسب با موضوع طراحی، اصول و آرمان های طراح معمار با توجه به زیست -جهان های گوناگون، در ذهن تعین یافته و قابل برای دریافت صورت می گردد. در این گام، طراح با آزادی ذهنی و به روش های مختلف، به بیان مفاهیم بکر و ایده آل هایش از معماری فرضی ذهن خود می پردازد. گام دوم، تبیین حالت نسبی دارد و در زمانه و زمینه تفسیر و متناسب سازی می گردد. گام تبیین علاوه بر مشخص کردن هیولا و جنس پروژه، به تحلیل ها و ایجاد دیاگرام های مختلف روابط فضایی، عملکردی، برنامه ریزی فیزیکی و... می انجامد. در گام سوم، تصویرسازی و نقش خلاقیت چشم گیر بوده و صورت یا فرم طرح ایجاد می شود. گام تدوین در فرآیند طراحی، به معنای نظم و ترتیب دادن اجزا و ارزیابی پس از ایجاد فرم می باشد. در این مرحله فرم در ارتباط با خلق فضا نظم و ترتیب می یابد و تمرکز از توده معماری برداشته شده و رابطه توده و فضا منتقل می شود. در گام تالیف، اثر معماری روح می یابد و واجد حیات می گردد و به عنوان پدیده ای زنده با هویتی مشخص در پیوستگی و الفت با سایر پدیدارها در نظام هستی قرار می گیرد. استفاده از این مدل پیشنهادی در فرآیند طراحی، به دلیل ماهیت تجربی و همچنین پیوستگی محتوایی و صوری با مبانی هستی شناسی اسلامی، از یک سو درک ملموس مسیر پیچیده طراحی را هموار نموده و از سویی دیگر، باعث ایجاد آزادی عمل برای طراحان و معماران در عین ساختاردهندگی و نظم بخشی در حل یک مسئله ی طراحی می شود.