بررسی و شناخت ماهیت دیوارنگاره های بوم پارچه به عنوان شیوه ای خاص از آرایه های معماری اسلامی ایران

مطالعه و بررسی دیوارنگاره ها به عنوان یکی از مهم ترین نمودهای هنر اسلامی، جدا از زمینه سازی درک بهتر مفاهیم فرهنگی به ویژه در بعد هنری، امکان شناخت بیشتر اصول حاکم بر معماری ایرانی- اسلامی و هنرهای وابسته به آن در ادوار گذشته را نیز فراهم می آورد.از این رو هدف از این بررسی، مطالعه گونه ای خاص از دیوارنگاره که در این نوشتار با عنوان دیوارنگاره بوم پارچه معرفی شده است، در راستای شناخت ماهیت وطبقه بندی روش های اجرا و نوع مواد و مصالح، سیر تحول تاریخی با در نظر گرفتن فراز و رود این تکنیک، موضوع و ارتباط آن ها با یکدیگر می باشد. نادر بودن این نوع از آثار و به تبع آن، عدم شناخت کافی از تکنیک ها و ویژگی های آن منجر به کم رنگ شدن بخشی از تاریخ هنر ایرانی اسلامی گردیده و این موضوع بر اهمیت و ضرورت این بررسی در راستای بازشناخت این هنر، می افزاید. در این راستا آثار موجود از این هنر با شیوه نادر در ایران، در معماری دوره های ایلخانی، صفوی و قاجار به عنوان نمونه های موردی، بررسی شدند. همچنین،گزارش های مکتوب این نوع آثار در دوره های تیموری و زند (علاوه بر موارد ذکر شده) نیز، مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت دست یابی به اهداف، از مطالعه کتابخانه ای، میدانی- پیمایشی و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شد. نتایج مطالعات و بررسی ها نشان دهنده این نکته است که قدیمی ترین دیوارنگاره بوم پارچه ای که در ایران باقی مانده مربوط به دوره ایلخانی است. بدلیل شرایط خاص سیاسی و اجتماعی، دوره صفویه دوره اوج استفاده از شیوه دیوارنگاره بوم پارچه بوده است که بسیاری از این نقاشی ها توسط هنرمندان اروپایی و در اروپا اجرا و به ایران منتقل شده است.نتایج بررسی میدانی ده بنای تاریخی، نشان دهنده لایه های متعدد دیوارنگاره های بوم پارچه،که در واقع ترکیبی از لایه های اولیه دیوارنگاره و نقاشی روی کرباس هستند، بود. جهت ایجاد این آثار، از دو تکنیک رنگ و روغن، یا نقاشی با بست آبی استفاده شده است؛ که کرباس پس از آماده سازی و نقاشی بوسیله چسب با منشا گیاهی یا حیوانی، میخ و یا تلفیق این دو، بر سطح دیوار چسبانده می شود.