مطالعه ی تطبیقی رابطه ی انسان و محیط زیست در تفکر توسعه ی پایدار و تفکر اسلامی

بحران های زیست محیطی یکی از مهمترین چالش هایی است که جامعه ی بشری با آن ها مواجه است. مکاتب گوناگون برای حل این بحران ها راه حل های مختلفی را بیان نموده اند؛ از جمله توسعه ی پایدار، حفاظت گرایی، صیانت گرایی، اخلاق زمین، نیکداری و پایداری. اما با وجود راه حل های ارایه شده، بحران های زیست محیطی ادامه دارند و به واسطه ی بهره برداری بیشتر از منابع تشدید شده اند. این تحقیق در پاسخ به چرایی وجود بحران های زیست محیطی -علی رغم تشکیل نهادهای مرتبط و فراگیر شدن مفاهیم مرتبط با توسعه پایدار- و واکاوی جایگاه محیط زیست و چگونگی رابطه ی انسان با آن در اندیشه ی اسلامی انجام شده است.

در این پژوهش از روش مقایسه ی تطبیقی عرضی و توصیفی تحلیلی استفاده شده است. با بررسی توصیفی مفاهیم انسان و محیط زیست در تفکر توسعه ی پایدار و اندیشه ی اسلامی به مقایسه ی تطبیقی و تحلیلی میان آن ها پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که برای حل بحران مذکور نیاز به انقلاب و تغییر مفاهیم انسان و ترسیم دوباره ارتباط میان انسان و طبیعت می باشد. همچنین باید جایگاه طبیعت و انسان در نظام آفرینش مورد تجدید نظر قرار بگیرد. در این تحقیق نشان داده شده است که یکی از علل بوجود آمدن بحران های زیست محیطی تغییر مفهوم انسان، سلطه جویی او، راه غلبه بر آن و تغییر نگرش افراد نسبت به مفهوم و جایگاه انسان مدرن می باشد. توسعه ی پایدار، همان تعریف مصطلح دوره ی رنسانس درباره انسان را قبول می کند و بدون توجه به ریشه های به وجود آمدن بحران، به مسایل سطحی توجه می کند. آنچه در توسعه ی پایدار اهمیت دارد؛ لزوم عدالت بین یک نسل و میان نسل ها می باشد. از نظر اسلام، طبیعت موجودی است هوشمند و دارای ملکوت که اگرچه برای انسان خلق شده است؛ اما انسان مجاز نیست هرگونه که تمایل دارد از آن استفاده نماید؛ چون طبیعت امانتی در دست انسان است و انسان به عنوان جانشین خداوند باید نسبت به سایر آفریده های خداوند امانت دار باشد.