تحلیل ایجاد معنای آیرونیک درآمیختگی مفهومی تمثیل «زیافت تاویل رکیک مگس» در مثنوی معنوی بر اساس نظریه ذهن ادبی مارک ترنر

آیرونی یکی از شیوه های بیان است که بر ایجاد غافلگیری و طنز از طریق دوگانگی و تقابل میان دو معنا یا موقعیت تکیه دارد. تمثیل های مثنوی مولوی (604-672 ه.ق) غالبا برگرفته از فرهنگ عامه و حکایات رایج شفاهی یا مکتوب است. بااین همه مولانا در تمثیل سازی های خود عالمی شگرف از معنا ورای جهان مبتنی بر عرف و عادت عامه پیش چشم خواننده گسترانیده است. تاثیر این معناپردازی مرهون شیوه خاص تمثیل سازی و فرایند ذهنی خلاقانه او در انتخاب فضاهای متعارف برای اشاره به معنای هدف نامتعارف، سازوکار آمیزش فضاهای دوگانه و ارایه معنا از دل این آمیختگی است. معنایی که حاصل تنش میان مفاهیم و عناصر دور از هم و گاه متضاد است و با این همه از برجستگی و  تاثیر بسیار برخوردار است. در این پژوهش قصد داریم به روش توصیفی- تحلیلی طی تحلیل سازوکار معناپردازی  در تمثیل «زیافت تاویل رکیک مگس» بر اساس تحلیل فرافکنی و آمیزش فضاهای مرجع و هدف، طبق نظریه آمیختگی مفهومی مارک ترنر (1954)، چگونگی ایجاد معنای آیرونیک در این تمثیل را بررسی کنیم. نتایج نشان می دهد که قدرت و ارزش معناپردازی در این تمثیل برخاسته از خلاقیت مولانا در انتخاب فضاهای نامتعارف مرجع و هدف به گونه ای است که آمیزش آنها در عین تطبیق الگوهای ساختاری، حایز تنش و تقابلی قدرتمند در سطح عناصر و مفاهیم است. از درون این کشمکش نامتعارف شگرد معناساز و زیبایی آفرینی چون آیرونی به وجود می آید. تضادهای آیرونیک و طنزی که از این امتزاج و تنش ایجاد می شود تاثیری اقناع کننده و ساختارشکن بر اذهان مخاطبین باقی می گذارد که عامل برجستگی معنایی این تمثیل است.