اثر سیلاب های ورودی از کشور افغانستان بر تغییرات کمی و کیفی منابع آب زیر زمینی دشت سیستان

هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی اثر سیلاب‏های ورودی از کشور افغانستان بر تغییرات کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت سیستان است. به این منظور، ابتدا با تعیین مسیرهای انتقال سیلاب در دشت سیستان، 16 حلقه چاهک که در مجاورت مسیر انتقال سیلاب احداث شده، انتخاب شد. در ادامه، تغییرات کمی منابع آب زیرزمینی منطقه سیستان در بازه زمانی 4 سال (1394- 1398) با به کارگیری معادلات بیلان آب زیرزمینی و هیدروگراف واحد در قبل و بعد از ورود سیلاب ضمن برآورد تغییرات حجم ذخیره آبخوان و نیز مقایسه وضعیت بارندگی منطقه در دوره مشابه، بررسی شد. تغییرات کیفی آبخوان نیز با نمونه ‏برداری از چاهک ‏های مشاهداتی طی دوره بیلان و بررسی تغییرات زمانی پارامترهای کیفی آب از جمله هدایت الکتریکی (EC) و اسیدیته (pH) تجزیه وتحلیل شد. یافته ‏ها نشان داد با جاری شدن سیلاب به طور میانگین تراز سطح آب در چاهک ‏های احداثی 39/0 متر افزایش و روند تغییرات آن همبستگی زیادی (85/0=R²) با حجم سیلاب جاری شده در منطقه دارد. همچنین، بررسی هیدروگراف واحد دشت نیز بیانگر تغییرات محسوس سطح آب زیرزمینی در قبل و بعد از ورود سیلاب در منطقه است. به طوری که این دوره 4 ساله به طور متوسط 16/2 متر سطح آب نسبت به قبل از ورود سیلاب افزایش داشته و با جاری شدن سیلاب، 662/20 میلیون مترمکعب طی دوره بیلان به صورت طبیعی به حجم ذخیره آبخوان اضافه شده و با توجه به کم بودن نزولات جوی در منطقه، تغذیه سفره ‏های آب زیرزمینی تحت تاثیر نزولات جوی ناچیز است. در بررسی تغییرات کیفی آب زیرزمینی نتایج بیانگر کاهش چشم‏گیر شاخص هدایت الکتریکی (EC) در چاهک ‏های مشاهداتی است که اختلاف معنا‏داری در سطح 01/0 بین میانگین هدایت الکتریکی در قبل و بعد از ورود سیلاب دارد. همچنین، مقادیر اسیدیته آب زیرزمینی نیز با جاری شدن سیلاب روند کاهشی دارد که به لحاظ آماری معنا‏دار نیست. با توجه به نتایج به دست آمده، ورود جریان‏های سیلابی ناشی از بارش در کشور افغانستان با تغذیه طبیعی آبخوان سبب بهبود وضعیت کمی و کیفی آب زیرزمینی دشت سیستان شده که با توجه به بحران کمبود آب در منطقه، اجرای طرح‏های آبخیزداری و تغذیه مصنوعی به‏ منظور حداکثر بهره ‏برداری از این منابع آبی با نفوذ سیلاب در خاک و تزریق آن به منابع آب زیرزمینی می‏تواند گامی موثر در توسعه منابع آبی منطقه سیستان به ‏شمار آید.