بررسی تغییرات غلظت فلزات سنگین کادمیوم، کروم و روی در آب و رسوب و تعیین شاخص ارزش زیستی کفزیان (Z) در رودخانه کرج

با توجه به اینکه رودخانه کرج یکی از تامین کننده های آب شرب، کشاورزی، و نیز برق برای بخش هایی از استان های تهران و البرز است و از رودخانه های حفاظت شده در کشور به شمار می آید، در این پژوهش، میزان غلظت فلزات سنگین کادمیوم، کروم و روی در نمونه های آب و رسوبات رودخانه کرج و شاخص ارزش زیستی (Z) با استفاده از کفزیان مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این تحقیق، 7 ایستگاه نمونه برداری شامل خوزنکلا، هفت چشمه، سرودار، نوجان، پورکان، ورودی بیلقان و خروجی بیلقان تعیین شد و از آب، موجودات کفزی یا بنتوز و رسوبات از دی ماه سال 1396 تا تیرماه سال 1397 در این ایستگاه ها نمونه برداری شد. نتایج نشان داد که هم در نمونه های آب و هم در نمونه های رسوب، میزان غلظت هر سه فلز از بالادست به سمت پایین دست، اختلاف معنی دار را دارند. غلظت کادمیوم کمتر از دو فلز دیگر و غلظت روی، بیشترین مقدار را در بین فلزات مورد مطالعه داشت. همچنین غلظت هر سه فلز در آب و رسوب، در دی ماه کمتر از تیرماه بود. نتایج شاخص ارزش زیستی Z نیز نشان داد که این شاخص در هر دو فصل دارای اختلاف معنی داری در بین ایستگاه های نمونه برداری است و بیشترین مقدار شاخص در هر دو فصل، مربوط به ایستگاه های پایین دست بود. دلایل آلودگی رودخانه به فلزات سنگین به ویژه در پایین دست، شامل فعالیت های انسانی مانند ورود فاضلاب های کشاورزی، روستایی و تفرجگاهی بود و در فصل سرد به دلیل کاهش تراکم جمعیت در منطقه، میزان آلودگی کاهش یافت. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده از نظر کیفی، بخش های مختلف رودخانه کرج را می توان در طبقه کیفی II و III ساپروبی طبقه بندی کرد.