تدوین متون شهرسازی بر پایه متون ارزشمند ایرانی (با تاکید بر اخلاق اسلامی)

یکی از شیوه های ایجاد و یا بومی کردن متن های شهرسازی در ایران، خصوصا در سال های اخیر بهره گیری از متون کهن ارزشمند ایرانی بوده است. متن های شهرسازی که تاکنون از متون کهن ایرانی الهام گرفته اند، هیچکدام بر شیوه خاصی تاکید نکرده اند، اما این مقاله قصد دارد، شیوه ای را برای این امر معرفی کند. همچنین برای درک بهتر از این روش، از میان متون کهن، متن های با موضوع «اخلاق»، بعنوان متون پایه برگزیده شده است. پرسش اصلی که این مقاله به آنها پاسخ می دهد عبارتست از: روش مناسب بهرهگیری از متون اخلاق ایرانی-اسلامی برای تدوین متون شهرسازی چگونه است؟ از اینرو می توان مقاله حاضر را یک مقاله روش شناسی دانست. با عنایت به اینکه شیوه مناسب برای نگارش مقاله قطعا می بایست شیوه ای بومی باشد، جستجوی منابع کتابخانه ای در میان شیوه ها و روش های بومی ایرانی صورت گرفت و سرانجام در علوم بلاغت و بدیع زبان فارسی شیوه هایی برای بهره گیری از اثر اولیه بمنظور ایجاد اثر جدید یافت شد. در علم بلاغت اسلامی و زیرمجموعه آن، یعنی بدیع، حدود شانزده آرایه یا صنعت ادبی مرتبط با بهرهگیری از متن اولیه در متنی دیگر بررسی شد. از میان آنها، «اقتباس» که دارای مفهوم وسیع و دربرگیرنده پانزده آرایه دیگر بود، نه بعنوان یک آرایه جزیی بلکه به مثابه روش اصیل ایرانی برای بهره گیری از متون قدیمی ایرانی در تدوین متون جدید شهرسازی پیشنهاد شد. در بخش مبانی نظری از یکسو گونه های اقتباس و از سویی دیگر انواع متون اخلاقی معرفی شدند. سپس با شیوه استنباط و استدلال منطقی هریک از شیوه های مختلف اقتباس برای بهره گیری از انواع متون اخلاقی تشریح شد. در نتایج ابتدا با شیوه اقتباس، نحوه برداشت از عناصر متن اولیه که شامل لفظ، معنا، موضوع، فرم نگارش و نوع زبان بودند و نیز تغییرات آنها از جمله افزایش، کاهش، تبدیل، تاویل، جابجایی، برجسته سازی و ساده نویسی، بودند، در انواع متون اخلاقی بیان شد. سپس چگونگی بکارگیری انواع اقتباس از گونه های متون اخلاقی تشریح شد. با اینکه اکثر گونه های اقتباس برای انواع متون اخلاقی کاربرد داشت، اما استفاده از هر یک در متون اخلاق اسلامی با سه وضعیت مناسب، غیرمناسب و مجاز نیز مشخص شد.