تعیین و ارزیابی ردّپای آب‌های سبز، آبی و خاکستری در تجارت بین المللی محصولات کشاورزی ایران

اقلیم ایران خشک و نیمه‌خشک است و در معرض خشکسالی و بحران آب قرار دارد. برای کاهش بحران آب، تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی می‌تواند نقش بسزایی در توزیع مجدد منابع آب داشته باشد زیرا کالاهای مورد معامله حاوی مقدار زیادی آب مجازی هستند. از این رو، این تحقیق به مطالعه جامع از ردپای آب و تجارت آب مجازی ایران با استفاده از سه آب خاص به نام‌های آب سبز، آب آبی و آب خاکستری متمرکز است. با استفاده از مفهوم آب مجازی که‌توسط آلن (1994) معرفی و توسط هوکسترا و هانگ (2003) بسط داده شد، تجارت آب مجازی برای تمام محصولات زراعی ایران طی سال‌های 2016-2018 تخمین زده‌‌شد. نتایج نشان می‌دهد میانگین صادرات آب مجازی ایران 6.232 میلیارد متر‌مکعب در سال و واردات آب مجازی 18.838 میلیارد متر‌مکعب در سال است و به‌طور کلی ایران در این مدت وارد‌کننده خالص آب مجازی است. واردات آب مجازی به ایران عمدتا از طریق آب سبز صورت می‌گیرد و سهم آب سبز از کل واردات آب مجازی ایران 75.21 درصد است. سهم آب خاکستری از کل واردات آب مجازی 12 درصد و از کل صادرات آب مجازی نیز 8 درصد می‌باشد. بزرگترین صادرات آب مجازی ایران آب آبی است و 65.36 درصد از کل صادرات آب مجازی ایران را شکل می‌دهد. ایران اغلب آب مجازی سبز را از کشور‌های هند، روسیه، برزیل، انگلستان، سوییس، سنگاپور و پاکستان وارد می‌کند و به کشور‌های عراق، امارات، ویتنام، پاکستان، هند، هنگ‌کنگ، روسیه، آب مجازی آبی صادر می‌کند. 94 درصد از صادرات آب مجازی ایران مربوط به میوه، آجیل و سبزیجات است که عمدتا از طریق پسته، خرما، سیب، فلفل و گوجه‌فرنگی انجام می‌شود. همچنین 81 درصد از کل واردات آب مجازی ایران از نوع غلات است. در آخر مشخص شد فاصله‌ی مکانی و داشتن مرز مشترک زمینی و دریایی تاثیر مثبت بر تجارت آب مجازی ایران داشت و بیشترین واردات و صادرات آب مجازی با کشورهایی بود که دارای مرز مشترک با ایران بودند. همچنین واردات آب مجازی از طریق واردات محصولات کشاورزی می‌تواند باعث ذیره آب در سطح ملی شود.