زمین شیمی آپاتیت و سنگ‏ های میزبان کانسار آهن± آپاتیت لکه‏ سیاه (شمال‏ خاوری بافق): رهیافتی در شناسایی خاستگاه و جایگاه تکتونوماگمایی

منطقه لکه‏ سیاه در پهنه ایران مرکزی و در 40 کیلومتری شمال‏ خاوری شهرستان بافق در استان یزد جای دارد. واحدهای سنگی منطقه به سن کامبرین زیرین و دربردارنده ریولیت، آندزیت و سنگ‏ های آذرآواری هستند. این سنگ ها بیشتر بافت پورفیری تا گلومروپورفیری نشان می دهند. سنگ‏ های آذرین درونی منطقه به شکل استوک و دایک جایگزین شده‏ اند و ترکیب مونزونیتی و دیوریتی و بافت اینترگرانولار و گرانولار دارند. برپایه ویژگی های زمین شیمیایی این سنگ‏ ها از سری ماگمایی کالک آلکالن به شمار می روند و متاآلومینوس تا پرآلومینوس هستند. الگوی فراوانی عنصرهای خاکی کمیاب در کانی آپاتیت کانسار از LREE نسبت به HREE غنی‏ شدگی نشان می‏ دهد. این الگو از ویژگی ‏ های کانسارهای آهن تیپ کایروناست. همچنین، در سنگ میزبان LILE (مانند: Rb، Ba، La، U، K و Th) غنی‏ شدگی و HFSE (مانند: Nb، Ta، Zr و Y) تهی‏ شدگی نشان می‏ دهند. این ویژگی‏ نشانه ماگماتیسم در پهنه‏ های فرورانشی است. برپایه میزان غلظت عنصرهای کمیاب و فرعی، از دیدگاه زمین ساختی، سنگ‏ های آتشفشانی و آذرین درونی به محدوده کمان ماگمایی متعلق هستند. شواهد نشان می‏ دهند ماگمای نخستین سازنده این سنگ‏ ها پیامد ذوب بخشی پوسته اقیانوسی فرورو در پهنه‏ فرورانش است و هنگام بسته‏ شدن حوضه اقیانوسی پروتوتتیس پدید آمده است. ماگمای اکسیدی سرشار از آهن و فسفر از جدایش ماگماهای مافیک نخستین پدید آمده است و از راه گسل‏ ها و شکستگی‏ ها به سطوح بالاتر راه یافته است. بررسی ترکیب ایزوتوپی اکسیژن و هیدروژن کوارتز همراه با کانسنگ مگنتیت در این کانسار و محاسبه سیال در تعادل با آن نشان می‏ دهد سیال کانه‏ زا در این کانسار خاستگاه ماگمایی داشته است.