عوامل موثر در پیدایش تافونی در ماسه‌سنگ‌های نئوژن منطقه اشتهارد و مردآباد (استان البرز)

اشکال تافونی در ماسه سنگ های نیوژن اشتهارد (جنوب باختری کرج)، واقع در بخش شمال باختری پهنه ساختاری ایران مرکزی، منظره قابل توجهی را در این گروه از سنگ ها به وجود آورده اند. مطالعه این اشکال فرسایشی در دو برش شمال اشتهارد و مردآباد به ترتیب با ضخامت تقریبی 820 تا 1080 متر بر روی نهشته های ماسه سنگی صورت گرفت. طی بررسی های میدانی مشخص شد که در برش شمال اشتهارد ضخامت لایه های ماسه سنگی، ابعاد و گستردگی تافونی ها (به ویژه در دامنه جنوب خاوری لایه های ماسه سنگی) و درزه های پرشده با ژیپس، بیشتر می باشد. بررسی های سنگ نگاری نشان داد که ماسه سنگ های برش شمال اشتهارد از نوع فلدسپاتیک ولکارنایت (Q11 F35 RF54) و برش مردآباد از نوع ولکارنایت (Q5 F12 RF83) می باشند. در ماسه سنگ های برش اشتهارد مقادیر فلدسپات و میزان دگرسانی بیشتر و مقادیر سیمان کلسیتی و دولومیتی کمتر از برش مردآباد است که می تواند ناشی از انحلال سیمان کربناتی باشد. آنالیز XRD بر روی مواد هوازده در داخل تافونی ها، حضور کانی های رسی ایلیت و کایولینیت را برای نمونه برش اشتهارد و کانی رسی ایلیت را برای نمونه برش مردآباد نشان می دهد. همچنین داده های بادسنجی، جهت باد غالب در منطقه مورد مطالعه را باختری و شمال باختری نشان می دهد. در مجموع ضخامت زیاد لایه های ماسه سنگی، وجود درزه های پرشده با ژیپس، فراوانی کانی های نامقاوم از قبیل فلدسپات های (ارتوز و پلاژیوکلاز) دگرسان شده، انحلال سیمان کربناته طی هوازدگی، تخلخل بین دانه ای بالا و نیز وزش بادهای غالب (به ویژه در جهت باختر)، باعث گسترش و پراکندگی بیشتر تافونی ها در برش شمال اشتهارد نسبت به برش شمال مردآباد گردیده است.