ضرورت ها و الزامات بخش آنژیوگرافی کودکان از منظر تیم مراقبتی: یک مطالعه کیفی

آنژیوگرافی اطفال برای تشخیص و درمان ناهنجاری های قلبی مادرزادی در اطفال به صورت گسترده در دو دهه گذشته استفاده شده است. محیط کاری پرستاران بخش های مراقبت ویژه کودکان به دلیل وجود انواع مختلف تجهیزات تکنیکی و پزشکی و بیماران دارای بیماری تهدید کننده زندگی بسیار استرس زا است. به منظور ارتقاء و بهبود محیط مراقبت ویژه کودکان توجه به تجارب و نظرات پرستاران شاغل در محیط مراقبت ویژه کودکان از اهمیت به سزایی برخوردار است. بدین منظور اولویت بندی سلامت محیط کار و به کارگیری رویکرد چند بعدی برای ارتقاء سلامت محیط کاری ضروری است. به علاوه به دلیل گروهی بودن امر مراقبت و درمان بیمار و افزایش تعداد تخت های مراقبت ویژه، بررسی ادراک پزشکان و پرستاران درباره جنبه های مراقبت در بخش های مراقبت ویژه  از اهمیت به سزایی برخوردار است. بنابراین بهبود عملکرد مراقبت ویژه کودکان توجه به تجارب و نظرات پرستاران شاغل در محیط مراقبت ویژه کودکان دارای اهمیت بسیار است بدین منظور اولویت بندی سلامت محیط کار و به کارگیری رویکرد چند بعدی برای ارتقای سلامت محیط کار پرستاران ضروری است. از آن جا که استفاده از آنژیوگرافی اطفال در دو دهه اخیر افزایش یافته است، همچنین توجه به زمینه های متفاوت فرهنگی، محیطی و آموزشی پرستاران بخش مراقبت ویژه کودکان همراه با تفاوت بیماران بستری در این بخش، انجام تحقیقات کیفی را ضروری می سازد، در حالی که بیشتر مطالعات انجام شده با رویکرد کمی بوده است و از سوی دیگر تنها با تحقیق کیفی می توان ابعاد ادراک تیم مراقبتی را مشخص نمود. همچنین تاکنون مطالعه کیفی از تجارب تیم مراقبتی در بخش آنژیوگرافی کودکان انجام نشده است. بنابراین هدف تحقیق حاضر، تبیین ضرورت و الزامات بخش آنژیوگرافی کودکان از منظر تیم مراقبتی بود.

این پژوهش به شیوه رویکرد تحلیل محتوای کیفی در سال 2018 انجام شد. مشارکت کنندگان 20 نفر شامل نه پرستار، چهار رادیولوژیست و هفت پزشک قلب بودند که به روش هدفمند از بخش آنژیوگرافی بیمارستان هاجر شهرکرد انتخاب شدند. معیارهای ورود برای مشارکت کنندگان شامل پرستاران و پزشکان با سابقه یک سال کار در بخش آنژیوگرافی یا قلب که تمایل به شرکت در مطالعه داشتند، بود. معیار خروج شامل تمایل نداشتن به همکاری در هر مرحله از پژوهش بود. مدت مصاحبه بین 35 تا 60 دقیقه بود. ضبط صدا در مصاحبه با رعایت اصول اخلاقی انجام شد. جمع آوری داده ها و مصاحبه ها تا اشباع داده ها انجام شد. جمع آوری و تجزیه تحلیل داده ها چهار ماه طول کشید. مصاحبه نیمه ساختارمند فردی با پرستار و پزشک با سوال باز "خواهش می کنم درباره تجاربتون از کار در بخش آنژیوپلاستی کودکان برایم صحبت کنید" "چه مشکلاتی در انجام آنژیوگرافی کودکان دارید؟" سوالات موشکافانه چون "بیشتر توضیح دهید" و "یک مثال بزنید" در ادامه مصاحبه استفاده شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی قراردادی استفاده شد. در مطالعه حاضر پس از آن که پژوهش گر چندین مرتبه به صداهای ضبط شده گوش کرد، در داده ها غرق شد تا دید کلی نسبت به مصاحبه ها پیدا کند. تمام مصاحبه ها کلمه به کلمه نسخه برداری شد تا کلماتی از متن که دربرگیرنده مفاهیم کلیدی است برجسته شده و به این ترتیب کدها استخراج شدند. پس از استخراج مفاهیم و کدها از جملات و پاراگراف های مهم، آن ها بر اساس شباهت ها و تفاوت ها در طبقات گروه بندی شدند و در نهایت طبقات بر اساس ارتباط بین آن ها به تعداد کمتری طبقه های اصلی تقلیل پیدا کردند. جهت کسب حداکثر تنوع پذیری مشارکت کنندگان از پرستاران، پزشکان (فوق تخصص قلب کودکان) و رادیولوژیست های شاغل در بخش آنژیوگرافی انتخاب شدند. به منظور اطمینان از صحت یافته های پژوهش از چهار معیار 1- اعتبار یا مقبولیت 2- قابلیت اعتماد یا همسان بودن 3- قابلیت انتقال 4- تایید پذیری استفاده شد. در راستای رعایت ملاحظات اخلاقی از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد، معرفی نامه اخذ شد. همجنین قبل از شروع مصاحبه رضایت نامه کتبی و اجازه ضبط صدا از مشارکت کنندگان گرفته شد.

میانگین سنی پرستاران 34 سال بود و میانگین تجربه کاری در بخش آنژیوگرافی پنج سال بود. میانگین سنی رادیولوژیست ها 5/31 سال بود و میانگین تجربه کاری در بخش آنژیوگرافی سه سال بود. میانگین سنی پزشکان قلب اطفال 45 سال بود و میانگین تجربه کاری آنان در بخش آنژیوگرافی پنج سال بود. از تجزیه و تحلیل داده ها سه طبقه حساسیت بخش، ضرورت کاربرد صحیح تجهیزات تخصصی، و ضرورت آموزش و مهارت آموزی به دست آمد. طبقه حساسیت بخش با سه زیرطبقه ویژه بودن بیماران، استریل بودن محیط آنژیوگرافی، و لزوم آشنایی با بخش مشخص شد. طبقه تجهیزات تخصصی با دو زیرطبقه گران بودن تجهیزات، و ضوابط مدیریت نگهداشت تجهیزات تخصصی، به دست آمد. طبقه ضرورت آموزش و مهارت آموزی با دو زیرطبقه نیاز به مهارت های دانشی و نیاز به مهارت های ارتباطی مشخص شد.

سه یافته مهم این مطالعه ضرورت آشنایی و ضرورت کاربرد صحیح تجهیزات تخصصی و ضرورت آموزش و مهارت آموزی، همچون گنجینه ایی طلایی است که کلید آن در دست مدیران و مسیولان بیمارستان است. آموزش تیم مراقبتی در بخش آنژیوگرافی امری یکباره نیست بلکه فرآیندی مستمر است. از جمله مهارت های مورد نیاز کار در بخش آنژیوگرافی داشتن دانش کافی و توانایی ارتباط صحیح با بیمار و همراهان، و توانایی استفاده صحیح و مناسب از تجهیزات تخصصی در بخش است که می توان با برگزاری دوره های آموزشی ارتباط و مشاوره، برگزاری کلاس های آموزشی تجهیزات تخصصی، آمادگی های لازم برای کارکنان این بخش فراهم کرد. با توجه به حساسیت این بخش و حیاتی بودن اهمیت رویه های مورد استفاده در بخش و نظر به طرح موضوعات مهمی چون حاکمیت بالینی و اعتباربخشی، توجه ویژه به نیازسنجی آموزشی به منظور انجام اقدامات و مداخلات مناسب توسط مدیران بیمارستان و برنامه ریزان سلامت در زمینه آموزش و مهارت کارکنان پیشنهاد می گردد.