اثر تیمارهای مختلف تنظیم‌کننده‌های رشد، نوع ریزنمونه و روشنایی بر تولید کالوس گیاه داروئی گزنه (.Urtica dioica L)

گیاه گزنه به عنوان یکی از گیاهان با ارزش دارویی بوده که به علت دارا بودن ترکیبات فیتوشیمیایی با ارزش، اخیرا توجه زیادی به آن برای درمان بیماری های مختلف و همچنین استفاده از آن در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده شده است. در این پژوهش به منظور بهینه سازی شرایط کشت بافت برای القاء کالوس از بافت های مختلف این گیاه، اثر تیمارهای مختلف تنظیم کننده های رشد، شرایط نگهداری محیط کشت و نوع ریزنمونه بر میزان تولید کالوس آن مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال های 1395-1396 در دانشگاه جهرم انجام گردید و ریزنمونه های مختلف شامل برگ های مسن و جوان، گره و بذر این گیاه در محیط کشت MS جامد حاوی 30 گرم بر لیتر ساکارز و غلظت های متفاوت دو تنظیم کننده رشد تو-فور-دی (1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر) و بنزیل آدنین (1، 5/0 و 1/0 میلی گرم در لیتر) کشت شدند و چهار هفته پس از کشت صفاتی از قبیل درصد تولید کالوس، زمان کالوس دهی، بافت و رنگ کالوس های القایی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس نتایج حاصله، ریزنمونه های مورد استفاده تفاوت معنی داری از نظر تولید کالوس نشان دادند، به طوری که ریزنمونه های برگ مسن، برگ جوان و گره قادر به تولید کالوس بودند. پاسخ ریزنمونه ها برای تولید کالوس با قرار گرفتن در شرایط نوری مختلف متفاوت بود به نحوی که شرایط تاریکی تاثیربیشتری در القای کالوس و میزان رشد آن داشت. همچنین اثر تیمارهای مختلف تنظیم کننده رشد بر تولید کالوس ریزنمونه های مختلف در سطح یک درصد معنی دار بود، به طوری که بیشترین میزان تولید کالوس در ریزنمونه های برگ های جوان و ریزنمونه های گره در محیط کشت دارای یک میلی گرم در لیتر تو-فور-دی و یک میلی گرم بنزیل آدنین به دست آمد ولی در مورد برگ مسن بیشترین میزان این صفت در یک میلی گرم در لیتر تو-فور-دی و 1/0 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین در شرایط تاریکی حاصل شد. در بین ریزنمونه های مورد استفاده، ریزنمونه های برگ جوان در شرایط تاریکی بیشترین درصد تولید کالوس را نشان داده و رشد کالوس بهتری داشتند. استفاده از ریزنمونه برگ جوان و تیمار یک میلی گرم در لیتر تو-فور-دی و یک میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و نگهداری کشت ها در شرایط تاریکی برای تولید کالوس از این گیاه پیشنهاد می گردد.