پایش تغییرات سطح تالاب گاوخونی و ارتباط آن با پدیده گرد و غبار و حرکت تپه های ماسه ای پیرامون آن

تالاب گاوخونی در دهه  اخیر تغییرات قابل ملاحظه ای در وضعیت فیزیکی سطوح خشک و آبدار خود داشته است. هدف پژوهش حاضر بررسی روند این تغییرات در چند دهه گذشته و نقش احتمالی سطوح خشکیدگی در تشدید پدیده گرد و غبار منطقه پیرامونی آن است. به این منظور ابتدا تغییرات سطح آبدار و خشک تالاب در دوره زمانی 1398-1365، از طریق تصاویر ماهواره ای لندست 5، 7 و 8 برای هر ماه از سال های مطالعه تعیین شد. سپس تعداد روزهای دارای پدیده گرد و غبار در ایستگاه های همدیدی پیرامون محدوده مطالعاتی محاسبه شد. نتایج نشان داد در سال آبی 1373-1372 بالغ بر 89 درصد سطح تالاب آب دار بوده و پس از آن روند افزایشی خشک شدن تالاب ادامه داشته است؛ به طوری که در سال آبی 1392-1391 سطح آبدار تالاب به کمتر از 10 درصد رسیده است. از سال مذکور تا سال 1398-1397 سطح تالاب  کامل خشک بوده است. بررسی شاخص حرکت تپه های ماسه ای (لنکستر) در حاشیه تالاب گاوخونی و سطح خشک تالاب نشان داد که رابطه معنی داری بین این دو وجود ندارد، ولی تپه های ماسه ای در دوره مورد بررسی تقریبا فعال بوده اند. تحلیل همبستگی روزهای گرد و غبار سالانه و فصلی با خشکیدگی همزمان تالاب در بیشتر ایستگاه ها رابطه معنی داری نشان نداد. این رابطه برای ایستگاه اصفهان در فصل بهار و تابستان در سطح 1% و در فصل پاییز در سطح 5% معنی دار شد، اما به دلیل هم جهت نبودن گل توفانها از طرف تالاب به سمت اصفهان رابطه مذکور قابل پذیرش نبود. برای فصل تابستان ایستگاه شهرضا و فصل پاییز ایستگاه عقدا این رابطه در سطح 5% معنی دار شد. با توجه به هم جهت بودن توفان های گرد و غبار از طرف تالاب به سمت این دو ناحیه در دو فصل مذکور، روند افزایشی تولید گرد و غبار در این دو منطقه و در دو فصل مورد اشاره، می تواند متاثر از سطوح خشکیده تالاب در سال های اخیر باشد.