تحلیل مولفه های اجتماعی دانشنامه نگاری در ایران و کاربست آن در دانشنامه جهان اسلام

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل و ارزش گذاری مولفه های اجتماعی دانشنامه نگاری در ایران و بررسی موردی آن در دانشنامه جهان اسلام است. نوع پژوهش حاضر ترکیبی (کیفی و کمی) است؛ در بخش کیفی با تحلیل محتوای متون مرتبط مبادرت به گردآوری عوامل اجتماعی موثر در دانشنامه نگاری شد و در بخش کمی بوسیله پرسشنامه دلفی شده مولفه های مذکور براساس آرای 27 نفر از صاحب نظران در حوزه دانشنامه نگاری، ارزشگذاری و اولویت ندی شدند. ابزار تحلیل اطلاعات در بخش کیفی، نرم افزار «مکس کیو دی ای [1]» و در بخش کمی،  نرم افزار «اس پی اس اس [2]» است. یافته های پژوهش منجر به ارایه 18 مولفه اجتماعی در تولید دانشنامه شد که براساس آرای صاحب نظران ارزش گذاری و اولویت بندی شدند. توجه به موضوع علوم اجتماعی (خاصه تاریخ اجتماعی مسلمانان) و کاربست آن در تولید دانشنامه جهان اسلام موجب تولید مقالات جدید در این موضوع شد بطوری تعداد 1506 مدخل معادل 6 درصد از مدخل های دانشنامه جهان اسلام متعلق به این موضوع است که جزو 8 نتایج جستجوی اول مخاطبان قرارگرفت. نتایج پژوهش حاکی از آنست که به طور کلی، ظهور دانشنامه‏ ها مبین عرضه و تقاضای علمی در جامعه است که نهایتا منجر به تحولات علمی- فرهنگی می‏شود. وجود نظام‏‏های پژوهشی در جامعه‏ می‏تواند زمینه‏ساز تولید دانشنامه باشد. عوامل ایدیولوژیک، مواجهات انتقادی با مطالعات پیشین، تفاوت در دیدگاه‏ و رویکرد در جامعه از عوامل اجتماعی موثر در تولید دانشنامه به‏ شمار می ‏آیند. در قرن اخیر نیز ظهور تخصص‏ها و افزایش کنجکاوی جامعه در باب پدیده ‏های نو‏ظهور، ظهور‏ دانشنامه ‏ها را سبب شده است.