جایگاه علوم طبیعی در فرآیند تفسیر قرآن کریم از منظر علامه طباطبایی

یکی از روش های تفسیری که پس از عصر روشنگری و انقلاب صنعتی در غرب، به صورت ویژه در جهان اسلام مورد توجه قرار گرفته است روش تفسیر علمی قرآن است که در آن مفسر می کوشد تا با بهره گیری از یافته های علوم تجربی، به فهم بهتری از آیات قرآنی دست یابد. این روش عمدتا به سه شیوه «تطبیق»، «استخدام» و «استخراج» صورت می پذیرد. نوشتار حاضر، به منظور دست یابی به جایگاه علوم طبیعی در فرآیند تفسیر از منظر علامه طباطبایی، این سه شیوه را در خصوص این دسته از علوم در تفسیر شریف «المیزان» مورد بررسی قرار داده و با دقت در مواردی که علامه طباطبایی در تفسیر خود به یافته های علوم طبیعی اشاره فرموده است، روشن ساخته است که نخست در المیزان نه تنها هیچ مصداقی برای «تطبیق» نمی توان یافت، بلکه اساسا یکی از انگیزه های اصلی علامه در تالیف این تفسیر، مقابله با رواج تطبیق در عرصه تفسیر در دوران ایشان بوده است؛ دوم ایشان اگرچه در فهم آیات قرآنی، در مواردی از علوم دیگر بهره گرفته است؛ اما بررسی این موارد آشکار می سازد که ایشان همان گونه که بارها تصریح نموده است قرآن را در مقام تفسیر، از سایر علوم و منابع معرفتی بی نیاز دانسته و یافته های سایر علوم را تنها در فهم بهتر آیات و استفاده های فراتفسیری و نه اصل تفسیر قرآن قابل «استخدام» می داند؛ و سوم اگرچه در عرصه علوم طبیعی در المیزان موردی برای «استخراج» یافت نمی شود؛ اما این تفسیر ظرفیت بسیار عظیمی در استخراج نظریات، در شاخه های مختلف علوم انسانی و نظری دارد.