تاثیر مقدار و عمق توزیع ماده خام و بیوچار چوب گردو بر تبخیر و رطوبت خاک

به دلیل محدودیت منابع آبی در جهان به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه علل هدر رفت آب برای استفاده بهینه از آن ضروری امری است. نتایج این گونه پژوهش ها می تواند در مدیریت آب و افزایش راندمان آبیاری به ویژه در مناطق کم آب موثر باشد. با توجه به اینکه تبخیر از سطح خاک بدون پوشش به عنوان یکی از مهم ترین بخش های اجزای بیلان آب، باعث هدررفت آب می شود، ارایه راهکارهایی برای کاهش آن امری ضروری به نظر می رسد. استفاده از مواد اصلاحی (مانند بیوچار) در خاک می تواند راهکاری مناسبی برای کاهش تبخیر از خاک باشد. از همین رو این تحقیق با هدف بررسی تاثیر چوب گردو (خاک اره) و بیوچار آن بر تبخیر و رطوبت خاک در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد و در یک دوره 5 ماهه از مرداد تا آذر انجام گردید.

این پژوهش در قالب یک طرح کاملا تصادفی با 13 تیمار و 3 تکرار در دانشگاه شهرکرد انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل ماده اصلاح کننده (ماده خام چوب گردو و بیوچار آن) در دو سطح 1 و 2 درصد و نحوه توزیع آنها در خاک (به صورت مخلوط در سه عمق، سه و هشت سانتی متر خاک بالای گلدان و همچنین توزیع در کل عمق 30 سانتی متری خاک گلدان) می باشند. با اندازه گیری میزان آب ورودی و خروجی به گلدان ها و به کمک رابطه بیلان آبی، میزان تبخیر از خاک در تیمارها بدست آمد.

مقایسه میانگین تیمارهای مختلف بیوچار و ماده خام چوب گردو نشان داد که تیمارهای ماده خام چوب گردو به صورت معنی داری میزان تبخیر از سطح خاک را نسبت به تیمار شاهد کاهش داده اند. مقدار میانگین تبخیر در تیمارهای حاوی ماده خام 1450 میلی لیتر بدست آمد درحالیکه این مقدار در تیمار شاهد حدود 1800 میلی لیتر می باشد. میزان رطوبت خاک نیز در تیمارهای حاوی ماده خام (7/27 درصد) نسبت به تیمار شاهد (25 درصد) بصورت معنی داری بیشتر بود. در ارتباط با تاثیر بیوچار بر میزان تبخیر و رطوبت خاک، نتایج نشان داد که به جز تیمار 2 درصد بیوچار و توزیع در کل خاک گلدان، تفاوت بین تیمارهای دیگر با شاهد و نسبت به یکدیگر معنی-داری نمی باشد. همچنین نتایج نشان داد میزان تبخیر از خاک در تیمارهای حاوی ماده خام (1450 میلی لیتر) بصورت معنی داری کمتر از تیمارهای حاوی بیوچار (1820 میلی لیتر) است. بر خلاف بیوچار، عمق توزیع ماده خام در خاک نیز تاثیر معنی داری بر تبخیر نشان داد. مقدار تبخیر در حالت توزیع ماده خام در 3 و 8 سانتی متری بالای گلدان و همچنین توزیع در کل خاک گلدان (30 سانتی متری) به ترتیب معادل 1360، 1440 و 1550 میلی لیتر بدست آمد که تفاوت این مقادیر با تیمار شاهد (1800 میلی لیتر) از نظر آماری در سطح 5 درصد معنی دار است.

در مجموع با توجه به تاثیر کاهشی و معنی دار استفاده از 1 و 2 درصد ماده خام چوب گردو (بصورت خاک اره) نسبت به بیوچار آن، بر میزان تبخیر از خاک و با توجه به منطقی و اقتصادی بودن استفاده از 1 و 2 درصد ماده خام چوب گردو، می تواند استفاده از این ماده با درصدهای ذکر شده را برای کاهش تبخیر از سطح خاک توصیه نمود.