پویایی فقه در نگاه امام موسی صدر

هوش سرشار، نبوغ ذاتی و تحصیل در نزد بهترین اساتید حوزه علمیه قم و نجف از امام موسی صدر مجتهدی ورزیده ساخت تا در حیات سیاسی اجتماعی خود از آن بهره گرفته و گاه در پیچیده ترین مسایل علمی روز نیز ورود نماید. چنان که هجرت به جامعه متکثر لبنان، زمینه ای ایجاد کرد که وی آموخته های علمی و نیز ابتکارات فقهی خود را به محک تجربه گذاشته و تاثیر شگرف و ماندگاری بجای گذارد. پرسش اساسی در این باره آن است که «فقه» ایشان واجد چه ویژگی بوده است که توانست چنان توانمند و تحول زا ظاهر گردد؟. به نظر می رسد خمیرمایه فقه امام موسی صدر که آن را با نگرش فقهی دیگران متمایز می سازد، پویایی و تحول زایی در متن فقه او و زیر بنای پویایی آن نیز به «نگاه اجتهادی» وی برمی گردد. از این رو، با نگاه به آثار ایشان، در یک نگرش کلی می توان «جامعه گرایی»، «رواداری»، «وحدت گرایی» و «نوآوری» را از ویژگی های آن برشمرد اما روشن است که این ویژگی ها از فقهی بر می آید که پویایی، تحول زایی و روزآمد بودن در ذات آن نهفته باشد. بدین معنا که وی اگر چه در اجتهاد، از متد شناخته شده سنتی حوزه بهره می برد اما در کنار این مبانی، نگاه و اهتمام وی به برخی اصول و قواعد فقهی و ویژگی هایی که برای فقه در نظر داشته است، موجب شده است که خروجی فقه او متفاوت از دیگران باشد. قواعد شناخته شده تحول زا در فقه مثل تحول در موضوع، شروط، رعایت عناوین ثانوی و مصلحت؛ اصل حاکمیت اراده؛ اصل کرامت انسان و مرجعیت فقهی ایمه اطهار از جمله مبانی فقه پویای امام موسی صدر است و پاسخ گویی به نیازهای روز آمد، انعطاف پذیری، جامعیت، نگهبانی از ارزش های انسانی و وحدت آفرینی از ویژگی های آن به شمار می رود.