اثر روش های خاک ورزی حفاظتی و متداول بر جمعیت ماکروفون خاک در تناوب گندم-ذرت در منطقه زرقان

تغییرات در مدیریت خاک می تواند بر تولید محصول اثرات مثبت و یا منفی بگذارد که تحت تاثیر عواملی از جمله منطقه، تناوب زراعی، خصوصیات خاک، شدت خاک ورزی و هم چنین تنوع گونه ای خاک قرار می گیرد. اطلاعات کمی درباره پاسخ و واکنش موجودات خاک به تغییرات خاک ورزی وجود دارد. پژوهش ها نشان داده است که اجرای سامانه های خاک ورزی حفاظتی می تواند موجودات خاک و دشمنان طبیعی آن ها را تحت تاثیر قرار دهد که به دلیل تغییر در حاصلخیزی خاک و دسترسی به خرد زیستگاه های بیشتر می باشد. بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی اثرات سامانه های خاک ورزی حفاظتی و رایج بر جمعیت ماکروفون و تنوع گونه ای خاک در تناوب گندم (Triticum aestivum L.)-ذرت (Zea mays L.) انجام شد. 

مواد و روش ها:

 به منظور بررسی اثر خاک ورزی (خاک ورزی رایج، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی) و بقایای ذرت (حفظ بقایا و حذف تمام بقایا) بر فراوانی جمعیت ماکروفون خاک در تناوب گندم -ذرت، پژوهشی مزرعه ای در دو فصل زراعی (96-1395) به صورت کرت های یک بار خرد شده با سه تکرار در زرقان استان فارس اجرا شد. برای نمونه برداری از جمعیت ماکروفون خاک از تله های خاکی و برای تعیین مقادیر شاخص های تنوع گونه ای از نرم افزار پست استفاده شد. کلیه محاسبات آماری با استفاده از نرم افزار سس انجام گرفت و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد استفاده شد.

یافته ها: 

نتایج نشان داد که حفظ بقایای گیاهی در کشت ذرت نسبت به گندم جمعیت ماکروفون خاک را بیش از 6 درصد افزایش داد. کاهش عملیات خاک ورزی و حفظ بقایای گیاهی اثر مثبتی بر فعالیت ماکروفون خاک داشت به گونه ای که جمعیت ماکروفون خاک با عملیات کم خاک ورزی و بی خاک ورزی نسبت به سامانه خاک ورزی رایج حدود 1 برابر افزایش یافت. در شرایط حفظ بقایای گیاهی شاخص شانون برای سامانه های بی خاک ورزی، کم خاک ورزی و خاک ورزی رایج به ترتیب 88/1، 91/1، 92/1، سیمپسون 83/0، 84/0، 85/0 و برگر-پارکر 31/0، 28/0، 25/0 تعیین شد. بیشترین مقدار شاخص هیل در کشت گندم و ذرت (به ترتیب 68/0 و 71/0) در سامانه خاک ورزی متداول (رایج) و حذف بقایای گیاهی به دست آمد.

 نتیجه گیری:

 اگر چه طیف گسترده ای از پاسخ ها در میان گونه های مختلف وجود داشت، اما بیشترین فراوانی ماکروفون خاک در سامانه کم خاک ورزی و حفظ بقایای گیاهی در مقایسه با خاک ورزی رایج و بی خاک ورزی حاصل شد که دلیل آن افزایش تنوع در خرد زیستگاه-های طبیعی در خاک در نتیجه حفظ بقایا و کاهش عملیات خاک ورزی می باشد. بطور کلی، درک بهتر از اثر روش های مختلف خاک ورزی و مدیریت بقایا بر ماکروفون خاک، به منظور شناخت روابط میان ماکروفون خاک و دشمنان طبیعی آن ها با گیاهان زراعی در توسعه راهکارهای مدیریت آفات به عنوان جزیی مهم در پایداری برنامه های کشاورزی محسوب می گردد.