دخالت قصد عمد در ماهیت علم ربایی

این مقاله به یکی از مسایل مربوط به اخلاق پژوهش یعنی ماهیت علم ربایی و دخالت قصد عمد در آن پرداخته است. علم ربایی بنا به تعریف، نسبت دادن اثر علمی دیگران به خود است. این عمل ممکن است با آگاهی و قصد عمد صورت گیرد یا به طور تصادفی و بدون علم و آگاهی. برخی از محققان معتقدند قصد عمد دخالتی در ماهیت علم ربایی ندارد و نویسنده ای که ارجاع به منبعی را در نوشته خود به اشتباه فراموش کند، چون این اشتباه باعث نسبت داده شدن مطلب دیگران به وی می شود، در نتیجه مرتکب علم ربایی شده است. در مقابل برخی چنین فردی را خطاکار می نامند نه علم رباینده. نگارنده با تشبیه این مشکل به مشکل دخالت قصد عمد در کذب و تفکیک برخی از علماء بین کذب خبری و مخبری، معتقد است باید بین علم ربایی فعلی و فاعلی تفکیک قایل شد. قصد عمد فاعل در تحقق فعل علم ربایی دخالت ندارد، ولی در علم ربا خواندن فاعل دخالت دارد. در نتیجه، نویسنده ای که به اشتباه ارجاعی را فراموش می کند، علم ربا نیست، ولی فعلش مصداق علم ربایی است.