تحلیل سبک شناسانه «تاریخ رشیدی» اثر «میرزا محمد حیدر دوغلات»

دانش سبک شناسی برای پژوهشگر زمینه ای فراهم میکند تا بتواند به شیوه ای روشمند، به لایه های گوناگون منظومه فکری نویسنده راه یابد. در پژوهش پیش رو، با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی و بهره گیری از روش استقرایی مبتنی بر توصیف و تحلیل، مولفه های سبکی کتاب «تاریخ رشیدی» اثر «میرزا محمد حیدر دوغلات» را در لایه های آوایی، واژه ای، نحوی، بلاغی و ایدیولوژیک مورد واکاوی قرار داده ایم. بزعم نگارنده، توانایی مثال زدنی مولف کتاب، در کاربرد زبان و سبک تاریخ نگاری، این امکان را به پژوهشگر میدهد که متن را در لایه های مختلف بررسی کند. برای مثال، بهره مندی نویسنده از انواع جناس، سجع و تکرار به عنوان موسیقی درونی و نیز ابیات فراوان از شاعران اعصار گوناگون به عنوان موسیقی بیرونی، سبب ایجاد لایه آوایی کلام شده است. در لایه واژه ای، رقابت جذاب واژه های انتزاعی و حسی در سرتاسر متن سبب شده است تا مخاطب با تامل بیشتری متن را بخواند. در لایه نحوی، کاربرد ویژگیهای گوناگون فعل (کاربرد ترکیب خاص، ساختمان فعل، زمان و ترکیبات اضافی-وصفی) به شکل متنوع گویای تسلط چشمگیر نویسنده در این حوزه است. در لایه بلاغی، بسامد بالای تشبیه و تضمین بر هنری تر شدن و استحکام متن افزوده است و در لایه ایدیولوژیک نیز، نویسنده، ضمن بازگویی وقایع تاریخی، با کاربست شاخصهای برجسته لایه های دیگر، سعی در شکل دهی نوعی مفاخره و ابراز نبوغ خود دارد.