نشانه های آتش سوزی بر ریخت های گوناگون کربن آلی در خاک یک چراگاه در همدان

این پژوهش با هدف شناخت دگرگونی بخش های گوناگون کربن آلی در خاک چراگاه های سوخته و نسوخته انجام شد. جایگاه نمونه برداری شده یک بالاپی (توپوسکوینس) در چراگاهی در دامنه الوند و در نزدیکی روستای حیدره همدان بود که در ماه مهر سال 94 دچار آتش سوزی با شدت کم شده بود. نمونه های خاک از دو بخش سوخته و نسوخته، در دو فصل: پاییز (آذر 1394؛ دو ماه پس از آتش سوزی) و بهار (خرداد 1395؛ نه ماه پس از آتش سوزی)، از 3 جایگاه: بالا، پایین و میان تپه، از 2 جای: زیرسایه انداز بوته و میان بوته ها، از دو لایه: 0 تا 5 و 5 تا 10 سانتی متری و در 3 تکرار گردآوری شد. از هر جایگاه سوخته و نسوخته نمونه های لاشبرگ رویه خاک نیز در چهارگوشی به اندازه 30×30 سانتی متر مربع در 3 تکرار گردآوری شد. همه کربن آلی، مواد آلی بخش سبک، کربن آلی زیست توده، کربن آلی محلول در آب سرد و گرم اندازه گیری شد. داده های بدست آمده برای هر ویژگی در لایه رویین و زیرین در هر زمان نمونه برداری (بهار و پاییز) به گونه چهار آزمایش جداگانه در چارچوب کرت های دوبار خرد شده آنالیز آماری شد. برای هر آزمایش جایگاه نمونه برداری در طول شیب (بالا، میان و پایین تپه) کرت اصلی، سوختن (سوخته و نسوخته) کرت فرعی و جدایش از گیاه (سایه انداز و دور از گیاه) کرت فرعی-فرعی بود. تنفس خاک و ریخت های گوناگون کربن آلی در لایه رویین خاک بیشتر از لایه زیرین و در بخش سایه انداز بیشتر از بخش دورتر از گیاه بودند. روهمرفته در دو لایه خاک سوخته همه کربن آلی خاک 42%، بخش سبک مواد آلی 41% و کربن زیست توده 52% بیشتر از آنها در خاک نسوخته بود. در برابر، کربن آلی محلول در آب سرد 61%، کربن آلی محلول در آب گرم 52% و تنفس پایه خاک 48% در خاک های سوخته کمتر از خاک های نسوخته بود. اگر چه لاشبرگ در پاییز بر رویه خاک های سوخته 50 درسد کمتر از خاک های نسوخته بود ولی در بهار در خاک های سوخته 5/4 برابر و در خاک های نسوخته 2 برابر افزایش یافت. این پژوهش نشان داد که آتش سوزی و سوزاندن پوشش گیاهی با رهاسازی زغال زیستی آنها در چراگاه ها می تواند مایه بهبود کربن اندوزی در خاک شود.