اثر خاک ورزی بر مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه ای در تناوب گندم-پنبه

فرایند تولید محصولات کشاورزی با مصرف انرژی و تولید انرژی زیست توده به عنوان انرژی خروجی همراه است. در طی این فرایند، مقداری گاز گلخانه‌ای هم تولید می شود که محیط زیست را تهدید می کند. در این تحقیق، انرژی مصرفی و تولیدی، شاخص‌های انرژی و گازهای گلخانه‌ای متصاعد شده از مصرف انرژی‎های ورودی در تناوب گندم-پنبه تحت تاثیر روش‌های مختلف خاک‌ورزی در استان فارس تعیین گردید. تحقیق در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تیمار (روش‌های خاک‌ورزی) و چهار تکرار انجام شد. روش‌های خاک‌ورزی شامل خاک‌ورزی مرسوم (CT)، کم‌خاک‌ورزی (RT) و بی‌خاک‌ورزی (NT) بودند. نتایج نشان داد که روش‌های بی‌خاک‌ورزی و کم‌خاک‌ورزی انرژی مصرفی در تولید گندم و پنبه را نسبت به خاک‌ورزی مرسوم به ترتیب 53/1 و 19/1 درصد کاهش دادند که دلیل آن کاهش مصرف سوخت و ماشین‌های کشاورزی در این دو روش بود. بیش از 72 درصد از مصرف انرژی در تولید گندم و پنبه در تمام روش‌های خاک‌ورزی مربوط به آب آبیاری و برق مصرفی برای استحصال آب آبیاری بود. خاک‌ورزی مرسوم بیشترین انرژی تولیدی، راندمان انرژی و بهره‌وری انرژی را در تناوب گندم-پنبه به خود اختصاص داد. گازهای گلخانه‌ای متصاعد شده در تولید گندم و پنبه در روش‌های خاک‌ورزی مرسوم، کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی به ترتیب معادل 51829، 51608 و 51529 کیلوگرم گاز دی اکسید کربن در هکتار تخمین زده شد که نشان داد روش‌های بی‌خاک‌ورزی و کم‌خاک‌ورزی در مقایسه با روش خاک‌ورزی مرسوم تولید گازهای گلخانه‌ای را اندکی (به ترتیب 6/0 و 4/0 درصد) کاهش داده اند. همچنین، نتایج این تحقیق نشان داد که آبیاری بیشترین سهم را در انرژی مصرفی و گازهای گلخانه‌ای تولیدی در فرایند تولید گندم و پنبه در اقلیم نیمه خشک استان فارس داشت. بنابراین، استفاده از روش های آبیاری با راندمان بالا می تواند مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه ای را به مقدار قابل توجهی کاهش دهد.