بررسی عوامل اقتصادی موثر بر تقاضای آبیاری محصولات زراعی (مطالعه موردی: دشت مشهد)

آب به عنوان منبع حیاتی یکی از عوامل مهم رشد و توسعه در جوامع بشری است. دشت مشهد یکی از دشت های بحرانی ایران است که خشکسالی سال های گذشته سبب افت سطح آب خوان ها شده است. این مطالعه برآن است تا به بررسی عوامل موثر بر تقاضای آب مصرفی در دشت مشهد بپردازد. آمار و اطلاعات لازم برای این مهم از وزارت جهاد کشاورزی و اداره هواشناسی استان خراسان رضوی برای محصولات غالب در الگوی کشت منطقه شامل گندم، جو، گوجه فرنگی، یونجه، خیار و سیب زمینی جمع آوری گردید. به منظور تعیین مقدار آب مورد تقاضای محصولات از شاخص نیاز خالص آبی که تابعی از میزان تبخیر، رطوبت، بارندگی و سرعت باد می باشد، و از نرم افزار NETWAT به دست آمد، استفاده شد. بررسی فاکتورهای اثر گذار بر نیاز خالص آبی این محصولات با استفاده از الگوی پانل شور انجام شد. نیاز خالص برآوردی به دست آمده از الگو، به عنوان مقدار تقاضای آب به کار گرفته شد. جهت بررسی عوامل موثر بر این شاخص از الگوی پانل فضایی استفاده شد. معنی داری متغیر همسایگی (Rho)، نشان می دهد که الگوی مورد بررسی فضایی است و استفاده از الگوهای کلاسیک با مشکل همراه است. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می دهد که هر چه قیمت آب، هزینه آبیاری، هزینه کود شیمیایی و هزینه اجاره زمین افزایش یابد، میزان تقاضای مصرفی برای آب آبیاری کمتر شده و از مصرف بی-رویه آب جلوگیری می شود.