ویژگی های ادبی و بلاغی شاعران و سنجش اصالت ضبط های نسخ با تکیه بر آن (مطالعه موردی: دیوان خاقانی)

هر شاعری، مجموعه ویژگی‌های مسلط بیانی و زبانی خاص خود را دارد و عناصر مسلط و غالب، در شعر هر شاعری، مستمرا تکرار می‌شود که این ویژگی‌ها بوطیقای شعر شاعر را شکل می‌دهد. خاقانی شروانی نیز از شاعران صاحب‌سبک بوده، بوطیقایی خاص بر شعر او حاکم است. تصویر و رعایت تناسبات لفظی و معنایی (بدیع لفظی و معنوی)، شاخص‌ترین عناصر غالب در شعر وی و از اصول و معیارهایی ثابت در شعر او به شمار می‌رود. این ویژگی‌های غالب در تصحیح متن، انتخاب ضبط ارجح و ارزیابی اعتبار نسخه نیز می‌تواند مفید باشد. این عامل سبب می‌شود با تکیه بر این ویژگی‌ها، ضبط‌های نسخ متفاوت خاقانی، مورد ارزیابی قرار گیرد و لغزش‌هایی که نتیجه عدم دقت در این ویژگی‌های بینادین ادبی است، آشکار شود. همچنین دخل و تصرف‌های ناشیانه نسخه‌نویسان دیوان که نتیجه عدم آشنایی و تسلط به این ویژگی‌ها بوده، نمایان گردد. پژوهش حاضر، با تکیه بر اصالت بدیعی و اصالت تصویری که ویژگی‌هایی غالب در دیوان خاقانی‌اند، نسخه‌‌های دیوان خاقانی را مورد ارزیابی قرار داده، با ذکر نمونه‌هایی از ضبط‌های نسخ متعدد دیوان خاقانی، تلاش دارد لغزش‌های کاتبان نسخ و علل آن را مشخص کند. از نتیجه‌ پژوهش،‌ مشخص می‌شود که ضبط‌های نسخه‌ لندن از نظر انطباق با معیارهای اصالت تصویری و بدیعی، اعتبار بیشتری دارند.