برآورد حجم اقتصاد غیررسمی ایران: رویکرد منطق فازی

کشورهای در حال توسعه اغلب در کنار بخش رسمی خود، شاهد فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی هستند. اقتصاد غیررسمی برخلاف اقتصاد رسمی کشور، قانون‌های مصوب را نمی‌پذیرد و محیط کاری خود را بر اساس ضوابط رفتاری درون این اقتصاد مشخص می‌کند. اقتصاد غیررسمی یک متغیر مهم در سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و سیاست‌های مالی در هر اقتصاد است، بنابراین اطلاع از اندازه و ویژگی‌های آن برای سیاست‌گذاران اقتصادی ضروری است. در این مطالعه از نظریه مجموعه‌های فازی و منطق فازی برای برآورد اندازه اقتصاد غیررسمی ایران طی دوره زمانی 1355 تا 1395 استفاده شده است. برای این منظور از سه شاخص نرخ موثر مالیات، نرخ بیکاری و شاخص مقررات دولت به‌عنوان متغیرهایی که سهم بالایی در توضیح اقتصاد غیررسمی دارند، استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی دوره مورد بررسی اندازه اقتصاد غیررسمی ایران در نوسان بوده است، بیش‌ترین اندازه آن مربوط به سال 1395 و کمترین مقدار مربوط به سال 1356 بوده است. حجم اقتصاد غیررسمی ایران طی دوره 1395-1355 به‌طور میانگین 17.4 درصد از تولید ناخالص داخلی است.