حاکم مشروع در فقه شیعه از منظر آیت الله شیخ محمد یعقوبی

آیت‎الله شیخ محمد یعقوبی بارزترین شاگرد آیت‎الله سید محمدصادق صدر معروف به صدر دوم است که پس از شهادت صدر در سال 1999 میلادی رهبری بخشی از جریان صدر را بر عهده گرفته است. یعقوبی همانند استادش معتقد به ولایت عامه فقهیان است. او که در مقام نظریه، همانند امام خمینی& تنها فقیه را حاکم مشروع در عصر غیبت می‏پندارد، در مقام عمل تلاش می‏کند آن را در محیط عراق و در عطف به دولت فراگیر ملی آن کشور بازتفسیر نماید. خوانش این نظریه در محیط کشور عراق که عملا فقیه همانند ایران مبسوط الید نیست، می‏تواند ابعاد تازه‎تری از نظریه ولایت فقیه را مطرح سازد. آیت‎الله یعقوبی در‎باره حکومت به دو گونه پرداخته است: یکی سلبی و دیگری ایجابی. مراد از بحث سلبی اتخاذ مواضع منفی در برابر حکومت‎های نامطلوب است که تقریبا شبیه مباحث سایر فقها در این مبحث است. گرچه در بحث ایجابی همانند برخی فقها از نظریه ولایت عامه فقیهان دفاع می‎کند، او تلاش می‏کند آن را در نسبت با برخی مفاهیم جدیدی مثل تحزب و نیز شرایط خاص عراق بازتعریف کند. بی‎تردید نظریه ولایت عامه فقیهان در ایران می‎تواند با آنچه در عراق می‎گذرد، متفاوت باشد. شناخت تمایزات محیطی می‎تواند در تحلیل متنوع نظریه ولایت فقیه ارزشمند باشد. هدف این مقاله تبیین نظریه ولایت فقیه در محیطی متفاوت‌تر از عراق است تا ظرفیت‌ها و امکانات آن در آن جامعه مورد بررسی قرار گیرد. روش این مقاله نیز توصیفی است؛ زیرا در پی ارایه گزارش و روایتی مبسوط و ساختار یافته از نگرش آیت الله یعقوبی از حاکم اسلامی است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که نظریه انتصابی ولایت فقیه وی در مقام عمل به نظارت روحی تقلیل می‌یابد و شرایط خاص عراق او را واقع بینانه‌تر می‌نماید.