تاملی بر پاسخ های خواجه نصیرالدین طوسی به ایرادات فیلسوفان بر آموزه دینی قدرت خداوند

قدرت الهی از جمله مسایلی است که فیلسوفان و متکلمان اسلامی از دیرباز به واکاوی آن پرداخته اند. برخی فیلسوفان اسلامی آفرینش عالم براساس قدرت و اراده ذاتی او را ضروری و بنابراین عالم را قدیم می دانند. در مقابل، متکلمان معتقدند خداوند ابتدا آفرینش عالم را ترک کرده و سپس قدرت او به خلقت عالم تعلق گرفته است؛ ازاین رو عالم حادث است. فیلسوفان رای آنها را نمی پذیرند و اشکال های متعددی بر آنها وارد می دانند. خواجه طوسی به اشکالات فیلسوفان پاسخ می دهد. این نوشتار برآن است تا از طریق روش کتابخانه ای و شیوه تحلیلی اشکالات فیلسوف را تحلیل و پاسخ های خواجه نصیر به آنها را از دو زاویه مورد بررسی قرار دهد. پاسخ ها بر مبنای دیدگاه متکلمان و بر اساس شیوه کلامی- فلسفی خود خواجه نصیر ارایه شده است. حاصل تحلیل این دو اندیشه فلسفی و کلامی آن است که پاسخ های خواجه به اشکالات وارد بر دیدگاه های صرفا کلامی متکلمان کفایت نمی کند؛ اما با وجود تعارض ظاهری دیدگاه او با دیدگاه فیلسوفان در مورد قدرت خداوند، از طریق تمایز قایل شدن میان دیدگاه هستی شناسانه فیلسوف و نظرگاه معرفت شناسانه خواجه نصیر می توان راه حلی برای تعارض ظاهری دیدگاه های فیلسوف و خواجه درباره قدرت خداوند ارایه داد.