تحلیل نقش بارش بر تامین نیاز آبی، میزان عملکرد و تنش رطوبتی گندم و عدس دیم در دشت زنجان

غلات اساسی‌ترین و حبوبات اصلی‌ترین محصول موجود در سبد غذایی جهانیان است. عدس در بین حبوبات، علاوه بر دارا بودن مقدار زیاد پروتئین با‌کیفیت و با ارزش، مناسب و مکمل برای پروتئین غلات در الگوی تغذیه‌ای، تثبیت کننده نیتروژن هوا در خاک نیز می‌باشد، که این خاصیت عدس باعث شده در تناوب با غلات کشت گردد. بدین ترتیب کشت متناوب گندم دیم با عدس دیم عامل مهمی در ثبات تولید در دیمزارهای کشورهای درحال توسعه است. لذا در این مطالعه به دلیل اهمیت گندم و عدس به عنوان دو محصول عمده در تناوب زراعی اراضی دیم دشت زنجان، به بررسی ارتباط بین عملکرد با تبخیر-تعرق، بارش و ضریب تنش آبی پرداخته شده است. نتایج مطالعه نشان داد، میانگین مقدار تبخیر- تعرق واقعی گندم و عدس برای دشت زنجان در دوره مورد مطالعه به‌ترتیب برابر 398 و 262 میلیمتر می‌باشد. دو محصول دیم غالب تناوب زراعی دشت زنجان در 11 سال مورد مطالعه همواره با تنش آبی مواجه بوده و طی همه سال‌ها گیاه گندم حدودا 25 تا50 درصد دوره و گیاه عدس 20 تا 45 درصد دوره رشد، دارای ضریب تنش آبی کمتر از یک بوده است. بر اساس نتایج حاصل از برازش‌ها، بیشترین ضریب تبیین بترتیب بین تبخیر و تعرق - عملکرد، بارش- عملکرد و ضریب تنش آبی- عملکرد با مقادیر 7/0، 52/0 و 15/0 می‌باشد. در عدس این روند متفاوت است و همبستگی بین عملکرد- میزان تنش آبی بیشتر از همبستگی بین بارش- عملکرد و تبخیر و تعرق- عملکرد می‌باشد. بررسی‌ها نشان داد که در دوره رشد این دو محصول تنش آبی و عدم تامین نیاز آبی گیاه باعث افت شدید عملکرد می‌گردد، لذا برای رسیدن به تولید بالا، استفاده از روش‌های جدید خاک‌ورزی، کشاورزی حفاظتی و انجام آبیاری تکمیلی، همچنین استفاده از روش کشت انتظاری برای عدس قابل توصیه است.