ارزیابی مقایسه ای مدل سازی شدت فرسایش بادی با استفاده از دو مدل WEHI و IRIFR به منظور ارائه برنامه مدیریت دشت سگزی اصفهان

سابقه و هدف :

فرسایش بادی یکی از پدیده هایی است که باعث تخریب اراضی در مناطق خشک و نیمه خشک شده و چالشی جدی در برابر تولید پایدار و مدیریت اراضی کشاورزی محسوب می شود. لذا با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی شدت فرسایش بادی دشت سگزی اصفهان با استفاده از دو مدلWEHI و IRIFRو مقایسه نتایج با واقعیت زمینی جهت انتخاب مدل برتر، به همراه ارایه و پیشنهاد برنامه های مدیریتی کاهش اثرات خطر فرسایش بادی براساس مدل برتر انجام می گیرد. نقشه های شدت خطر فرسایش بادی به دست آمده در این پژوهش می تواند ابزاری کارآمد و مناسب در مدیریت و کاهش اثرات فرسایش بادی و تخریب سرزمین باشد.

مواد و روش :

جهت ارزیابی میزان فرسایش بادی از روش IRIFR ارایه شده توسط متخصصین داخلی استفاده گردید. در این روش 9 عامل مهم و موثردر فرسایش بادی به همراه جدول امتیازدهی ارایه و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. شاخص خطر فرسایش بادی (WEHI) در استرالیا برای پیش بینی حساسیت اراضی در سال 2014 ارایه شده است. WEHI یک چهارچوب مدل سازی فرسایش پذیری زمین است که با بهره گیری از یک قاعده کلی، مجموعه ای از آستانه های سطحی و اقلیمی را در نظر گرفته و از طریق سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای پیش بینی حساسیت چشم انداز به فرسایش بادی اقدام می کند. شاخص های انتخاب شده جهت برآورد فرسایش بادی در مدل WEHI شامل درصد رطوبت خاک، سرعت باد و درصد پوشش سطح زمین می باشند. با ضرب سرعت باد در درصد خاک لخت و تقسیم بر درصد رطوبت خاک مقدار فرسایش بادی در 4 کلاس کم، متوسط، شدید و خیلی شدید بدست می آید. پس از مقایسه نتایج مدلها با واقعیت زمینی مدلی که بیشترین همبستگی را با واقعیت زمینی داشته به عنوان مدل برتر انتخاب و بر اساس آن برنامه های مدیریتی در منطقه ارایه می شود.

یافته ها:

 نتایج حاصل از مدل IRIFR نشان داد که عامل سرعت و وضعیت باد با امتیاز 276 و همچنین عامل خاک و پوشش سطح آن با امتیاز 212 مهمترین عوامل موثر در فرسایش بادی و پتانسیل تولید رسوب در منطقه مورد مطالعه می باشند. نتایج حاصل از مدل WEHI نیز نشان دهنده شدت فرسایش بادی در واحدهای کاری اراضی دست کاشت همراه با رخساره های فرسایش بادی، پهنه های ماسه ای و منطقه حمل می باشد. با توجه به همبستگی بیشتر نقشه بدست آمده از مدل WEHI با واقعیت زمینی ، برنامه های مدیریتی پیشنهادی بر اساس نقشه فرسایش بادی حاصل از آن در قالب سه گروه و هفت استراتژی اجرایی در منطقه مورد مطالعه ارایه گردید.

نتیجه گیری :

با توجه به تجزیه و تحلیل انجام شده و مقایسه دو مدل اریفر و WEHI نشان داده شد که مدل اریفر برای شرایط اقلیمی خشک در ایران مناسب است و از کارایی خوبی نیز برخوردار می باشد، اما باید مورد اصلاح بیشتر قرار بگیرد. استفاده از مدل های ساده تر، به روز تر و با قابلیت های بیشتر که توانایی ارزیابی فرسایش بادی در مقیاسهای مختلف و در بازه زمانی ماهانه تا سالانه همچون مدل WEHI نیاز مبرم تحقیقات آینده در کشور می باشد