بررسی فراوانی پهنه های خشکیدگی درختی بلوط در واحدهای فیزیوگرافی و کاربری اراضی منطقه زاگرس میانی (استان ایلام)

تغییرات در پوشش گیاهی و کاربری زمین به صورت غیر اصولی از یک سو و وقوع پدیده زوال درختی در دهه اخیر از سوی دیگر فشار مضاعفی را بر جنگل های زاگرس وارد کرده و باعث خشکیدگی گستره قابل توجهی از این جنگل ها به ویژه در استان ایلام شده است. از آنجا که آگاهی از میزان و موقعیت تخریب جنگل و پراکنش مکانی مناطق در معرض تخریب و جلوگیری از این روند فزاینده مد نظر برنامه ریزان و مدیران بخش منابع طبیعی است، لازمه مدیریت پایدار این منابع ارزشمند دسترسی آسان به اطلاعات و داده های به روز و دارای صحت بالا می باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی پراکنش پهنه های خشکیدگی درختی بلوط در واحدهای فیزیوگرافی (شیب، جهت شیب و طبقات ارتفاعی) و همچنین کاربری اراضی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در این استان انجام گردید.

در این تحقیق ابتدا با استفاده از مدل های ارتفاعیAlos و Srtm، در محیط GIS لایه های اطلاعاتی شیب، جهت شیب و طبقات ارتفاعی استخراج گردید. سپس بر اساس تصاویر ماهواره ای و کنترل صحرایی، لایه کاربری اراضی استان تهیه شد. همچنین با استفاده از دستگاه GPS موقعیت درختان خشکیده نمونه بلوط تعیین و لایه نقطه ای مربوطه تهیه گردید. در ادامه با تلفیق لایه های اطلاعاتی تهیه شده (شیب، جهت شیب، طبقات ارتفاعی و کاربری اراضی) با لایه موقعیت مناطق خشکیده بلوط، فراوانی پهنه های خشکیدگی درختی جنگل های بلوط در واحدهای فیزیوگرافی و کاربری اراضی مشخص و مورد بررسی قرار گرفت.

طبق نتایج به دست آمده، میزان خشکیدگی درختی در واحدهای توپوگرافی (شیب، جهت شیب و طبقات ارتفاعی) مستخرج از دو مدل Also 12 متری و Srtm 50 متری نشان داد، بر اساس مدلAlso بیشترین فراوانی مناطق خشکیده بلوط مربوط به کلاس شیب 20-10 درصد (30 درصد) است. 18 درصد مربوط به جهت شیب شمال شرقی است و 47 درصد مربوط به طبقه ارتفاعی 2000-1500 متر است. همچنین بر اساس مدل Srtm بیشترین فراوانی مناطق خشکیده بلوط مربوط به کلاس شیب 20-10 درصد (30 درصد) است، 20 درصد مربوط به جهت شیب شمالی است و47 درصد مربوط به طبقه ارتفاعی2000-1500 متر است. از نظر واحدهای اراضی نیز بیشترین مناطق خشکیده بلوط به ترتیب در واحدهای کوهستان، تپه ها، مناطق واریزه ای سنگریزه دار و فلات ها قرار دارد.

به طور کلی بین درصد پراکنش خشکیدگی بلوط با کلاس های شیب در دو مدل مورد بررسی، اختلافی وجود ندارد. اما میزان خشکیدگی در طبقات ارتفاعی و جهت شیب در هر دو مدل تفاوت های جزیی وجود دارد. از نظر کاربری های جنگلی نیز بیشترین فراوانی خشکیدگی بلوط به ترتیب در طبقات کم (5/36 درصد)، متوسط (9/33 درصد) و زیاد (4/4 درصد) قرار دارد.