بررسی فراز و فرود تعاملات سیاسی شیعیان امامیه با حکومت های غزنویان و سلجوقیان در ایران

یکی از جنبه های مهم حکومت های مختلف ایران، سیاست مذهبی آنها بود که در ساختار حکومتی شان تاثیر بسزایی داشت. حکومت های بعد از اسلام ایران، عمدتا به عنوان تابع خلیفه عباسی، ضمن در نظر داشتن جایگاه معنوی خلافت، به دنبال کسب اعتبار برای خود نیز بودند. سیاست مذهبی خلفا حمایت از اهل تسنن بود. حکومت های غزنوی و سلجوقی نیز بالطبع حمایت از اهل تسنن را به عنوان سیاست مذهبی برگزیدند. مسئله این پژوهش تبیین کنش ها و تعاملات سیاسی حکومت های غزنوی و سلجوقی با شیعیان امامیه است. ظاهرا غزنویان به عنوان صاحب روشی در سیاست مذهبی حکومت های ایران بعد از اسلام بودند که از مذهب به عنوان دستاویزی برای دست یابی به اهداف خویش سود می بردند. در ادامه، سلجوقیان نیز، به عنوان دنبال کننده روش آنها البته با تساهل بیشتر، همین رویه را در پیش گرفتند. آنها از یک سو با سرکوب مخالفان داخلی، با عنوان بدمذهبان، سیطره خویش را در درون قلمرو حفظ می کردند و از سوی دیگر به تنظیم مناسبات با خلافت مبادرت می ورزیدند تا مشروعیت دینی و سیاسی را از خلیفه عباسی دریافت کنند. در دوران تسلط ترکان غزنوی و سلجوقی بر ایران، شیعیان بر حکم مذهبی «تقیه» گردن نهادند و در خفا به فعالیت فرهنگی و نفوذ در دستگاه های حکومتی روی آوردند. این فعالیت ها در دوران سلجوقی خود را نشان داد. حضور رجال و علمای شیعه در مناصب اداری شهری، همچون قضاوت، نقابت، و مناصب اداری کشوری، همچون حضور در دیوان ها، به رسمیت شناخته شد. بررسی چگونگی مواجهه این دو دولت با شیعیان امامیه، به روش توصیفی و تحلیلی، از اهداف این پژوهش است.