گاهنبار، سنت کهن مکتوب و آداب و رسوم امروزی آن

گاهنبار نام شش جشن سالیانه است که سال را به شش فصل یا دوره زمانی تقسیم می کند. بر اساس نوشته های پهلوی، هریک از شش گاهنبار، زمان آفرینش یکی از بخش های جهان مادی است. پیشینه گاهنبارها بسیار قدیم و به دوران پیش از زرتشت می رسد. همانگونه که بیشتر دانشمندان معتقدند، این جشن ها بسیار قدیمی و متعلق به دوران شبانی و کوچ نشینی اقوام آریایی بوده اند. آنچه می دانیم این است که این جشن های متفاوت، نزد اقوام و فرهنگ های گوناگون پیش از زرتشت، در متون زرتشتی در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و مجموعه مهم ترین جشن های زرتشتی را تشکیل داده اند که این بار، به مناسبت بزرگداشت هفت مرحله آفرینش مینوی و مادی جهان هستی برگزار می شد و تا امروز بیش از دو هزار سال است که پاییده است. در این مقاله آداب و آیین های گاهنبار در سنت کهن مکتوب و سنت زنده زرتشتیان ایران بررسی و مقایسه می شوند. در بخش اول، یعنی سنت کهن مکتوب، منابع همه متون اوستایی، فارسی میانه و فارسی زرتشتی بوده است و در بخش دوم، داده ها از گفتگوی شفاهی با زرتشتیان روستاهای مختلف یزد به دست آمده است. اکنون جشن های گاهنبار در پنج روز برگزار می شود. در میان زرتشتیان ایران، برگزاری گاهنبار رواج بسیار دارد و بیشتر زرتشتیان، چه فقیر و چه غنی، برگزاری حداقل یک آفرینگان گاهنبار در سال را از وظایف دینی خود میدانند.