بررسی انتقادی دیدگاه علامه طباطبایی در باره زن در گذر تاریخ

علامه سیدمحمدحسین طباطبایی (12811360) در برترین یادگار دانشی خویش، یعنی المیزان فی تفسیر القرآن، به فراوانی به مباحث گوناگون نظری و رویدادهای تاریخی ازجمله موضوع «زن در گذر تاریخ» پرداخته است. بازه زمانی بررسی موضوع زن در المیزان از مرحله پیشاتاریخ (پیش از هبوط) تا دوران معاصر را در بر می گیرد؛ ولی نوشتار حاضر تنها به بررسی وضعیت زنان با تکیه بر حقوق فردی، حقوق خانوادگی و حقوق اجتماعی آنان در جوامع گوناگون در دوران تاریخی (پس از هبوط و پیش از دوران معاصر) اختصاص یافته و طی آن دوره بندی و محورهای موردتوجه علامه طباطبایی گزارش و نقد شده است. اهتمام گسترده یک مفسر به مباحث تاریخی در دوران مهجوریت و حاشیه نشینی دانش تاریخ در حوزه های علمیه ستودنی است؛ اما در مقام بررسی انتقادی نگاه علامه طباطبایی و بر اساس یافته های این پژوهش می توان ملاحظاتی را درباره نگاه ایشان به زن در گذر تاریخ به این شرح مطرح کرد: غیرمستند بودن تقریبا تمامی گزارش ها و داوری ها درباره زن در تاریخ ملت ها؛ ابهام در منطق تقسیم بندی دوره های تاریخی، پایبند نبودن به رعایت توالی زمانی جوامع و رویدادها؛ سستی یا نادرستی گزاره های مربوط به تحلیل رخدادها؛ مغالطه در سنجش های منتهی به داوری درباره مقایسه وضعیت زنان در دوران پیش از اسلام و در دوره اسلامی؛ ناهم ترازی زبان بیان مباحث تاریخی با زبان مباحث مربوط به شاخه های دانشی دیگر؛ اثرپذیری از نگاه یک سره منفی و تاریک درباره جایگاه زنان پیش از اسلام.