بررسی عوامل موثر بر پذیرش توامان الگوی کشت و کاهش بهره برداری از آب‏های زیرزمینی با استفاده از رویکرد اقتصاد نهادی جدید: مطالعه موردی سیب‏ زمینی‏ کاران شهرستان دهگلان

پژوهش حاضر با هدف بررسی رفتار کشاورزان در پذیرش الگوی کشت توام با کاهش میزان بهره برداری از منابع آب زیرزمینی و ارایه مدلی برای بهبود آن در مناطق روستایی شهرستان دهگلان انجام شد. روش تحقیق تلفیقی (کمی- کیفی) بود و برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ‏ساختارمند استفاده شد. روایی و پایایی پرسشنامه، به ‏ترتیب، از طریق پانل متخصصان و آلفای کرونباخ (78/0) آزمون شد. تعیین حجم نمونه (254 نفر) با استفاده از جدول بارتلت و به روش نمونه ‏گیری طبقه ‏بندی صورت گرفت. برای انجام مصاحبه نیز تعداد 46 نفر از اساتید دانشگاه، کشاورزان آگاه و کارشناسان به روش زنجیره ه ای انتخاب شدند. نتایج نشان داد که متغیرهای درآمد در هکتار، هزینه مبادله، مشارکت مستقیم در بازار، تجربه تولید و تنوع فعالیت ها تاثیر معنی دار در پذیرش الگوی کشت دارند؛ از سوی دیگر، شاخص بهره وری آب، هزینه مبادله، مقیاس تولید، تنوع فعالیت ها و تعدیل پروانه چاه آب، به طور معنی دار، بر شاخص بهره برداری از آب زیرزمینی موثرند؛ همچنین، عوامل پیش‏ران در مدل نهایی برای افزایش پذیرش الگوی کشت توام با کاهش بهره برداری از آب زیرزمینی عبارت‏اند از مشارکت کشاورزان در بازار، شهرت و تفکیک مالکیت زمین و چاه. بر اساس نتایج تحقیق، پیشنهاد می شود که شورای حفاظت از منابع آب شهرستان، با پیگیری تفکیک مالکیت ها برای تعدیل حجم آب مجاز چاه ها، علاوه بر شاخص های مندرج در دستورالعمل، از حسن شهرت و رفتار کشاورزان در تولید و عرضه محصول به بازار نیز استفاده کند.