حاشیه ی ظفرنامه، دستنویسی معتبر از شاهنامه

در حاشیه ی دو نسخه از ظفرنامه ی حمدالله مستوفی شاهنامه ی فردوسی کتابت شده است. نسخه ی نخست به تاریخ کتابت 807 قمری در کتابخانه ی بریتانیا در لندن و دوم که در سال 808 قمری کتابت شده، در موزه ی هنر اسلامی و ترک استانبول نگهداری می شود. نسخه ی مورخ 807 در سال 1377 خورشیدی در تهران چاپ عکسی شد و اهمیتی نسبی در متن شناسی شاهنامه یافت؛ مخصوصا که پژوهشگران حاشیه ی ظفرنامه ی مورخ 807 را همان نسخه ای دانستند که حمدالله مستوفی در فاصله ی سال های 714 تا 720 تصحیح کرده است. با این حال، تا کنون این دستنویس مورد بررسی و ارزیابی جدی قرار نگرفته است. از همین روی، ما در این جستار دیباچه ی شاهنامه را در این دستنویس بررسی کردیم و با تصحیح دکتر خالقی مطلق سنجیدیم تا اعتبار نسبی آن، بر اساس این محدوده ی بررسی، مشخص شود. این دستنویس از نظر ضبط ابیات در وضعیت تقریبا مطلوبی قرار دارد و تعداد بیت های برافزوده ی آن خیلی زیاد نیست؛ به شکلی که دیباچه در شاهنامه ی مصحح دکتر خالقی مطلق 209 بیت و در حاشیه ی ظفرنامه 222 بیت است. از نظر ضبط واژه ها نیز وضعیت این دستنویس در این بخش مناسب و مطلوب است و اختلاف آن با شاهنامه ی مصحح خالقی مطلق زیاد نیست. سرنویس ها در این دستنویس وضعیت مناسبی ندارند و بسیار آشفته اند؛ به شکلی که علاوه بر پس و پیش شدن ابیاتی در پیش و پس سرنویس ها، سرنویس ستایش محمود دربردارنده ی ستایش امیرک منصور و سرنویس پادشاهی کیومرث دربرگیرنده ی مدح محمود است. با چشم پوشی از خطاهای اندکی از این دست و سهوهای گهگاهی کاتب در نقطه گذاری، می توان حاشیه ی ظفرنامه را نسخه ای پاکیزه و مورد اعتماد از شاهنامه دانست که بایسته است در پژوهش های متن شناختی شاهنامه بیشتر به آن توجه شود.