سیر تاریخ هندسه در جهان شرق (نمونه موردی: تمدن های هند، چین و ژاپن)

بی‌گمان ریاضیات، هندسه، اشکال، احجام و تقسیم و ترکیب آن‌ها با یکدیگر مستقیما با معماری ارتباط دارد. تاریخ و تیوری معماری و طراحی شهری در فرهنگ‌های مختلف نقش ریاضیات و هندسه را در شکل دادن به ساختار شهرها، بناهای تاریخی برجسته و عظیم و نیز بناهای ساده و متعارفی مردم به خوبی نشان می‌دهد. موضوع ریاضیات و هندسه از ابتدای خلقت بشر و آگاهی او نسبت به محیط اطرافش مطرح بوده و از دیرباز تاکنون مورد پژوهش و بررسی هنرمندان و دانشمندان گوناگون قرار گرفته است. اهمیت هندسه از جمله در نسبت و تناسب، تقارن و نظم در کل و اجزاء بنای معماری از یک سو و ترکیب و ساختار شهر از سوی دیگر آشکار است. این موضوعات قرن‌هاست که مباحثی را در تیوری معماری به خود اختصاص داده است. این مقاله با هدف بیان سیر تحول تاریخی ریاضیات و هندسه در تمدن‌های شرقی (تمدن‌های باستانی هند، چین و ژاپن) به نگارش در آمده و سوال اصلی این پژوهش آن است که دستاوردها در زمینه ریاضیات، هندسه و معماری به اختصار در هر تمدن باستانی چه مواردی بوده و آیا براساس یافته‌ها می‌توان این ویژگی‌ها را در سه موضوع دستاوردها در ریاضیات، هندسه و معماری طبقه‌بندی و تبیین نمود. تحقیق از نوع تحقیق‌های بنیادین و توصیفی بوده و روشی جمع‌آوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. مقاله با مقدمه‌ای از اهمیت و جایگاه ریاضیات و هندسه و نقش آن در معماری شروع و سپس در سه مرحله به صورت مطالعه موردی تمدن باستانی هند، تمدن باستانی چین و نیز ژاپن؛ دستاوردها در زمینه ریاضیات، هندسه و معماری تشریح و سپس در مرحله تحلیل آن‌ها به تفکیک دوره، مهمترین دستاوردها (در زمینه ریاضیات، هندسه و معماری) تفکیک می شوند. از نتایج این پژوهش می‌توان به جایگاه ارزشمند و در خور توجه ریاضیات و هندسه در تمدن‌های هند، چین و ژاپن و شکل‌گیری مبانی ریاضیات و هندسه و کاربرد آن در معماری اشاره کرد؛ به‌طوری‌که خاستگاه عددنویسی و کاربرد عدد صفر در تمدن هند رایج بوده و در تمدن‌های هند، چین و ژاپن هندسه و تناسبات معمول و طراحی هندسی در ساخت بناها بازتاب می‌یابند.