ارزیابی پتانسیل گل همیشه بهار (Calendula officinalis)، کلم زینتی (Brassica oleracea) و گیاه تاج خروس (Amaranthus retroflexus) در استخراج کادمیوم از خاک

آلودگی خاک به فلزات سنگین یکی از چالش های مهم زیست محیطی است و می تواند مشکلاتی را برای سلامتی انسان و دام در سطح جهانی به وجود آورد. بسیاری از تکنیک های اصلاحی برای رفع آلودگی از خاک بسیار پرهزینه هستند و می-توانند بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نیز تاثیر منفی داشته باشند. استفاده از گیاهان زینتی بیش اندوز با زیست توده و جذب بالا روشی ابتکاری، اقتصادی و سازگار با محیط زیست برای اصلاح مکان های شهری و صنعتی آلوده به فلزات سنگین است. تحقیق حاضر با هدف بررسی توانایی گل همیشه بهار، کلم زینتی و تاج خروس برای پالایش خاک های آلوده به کادمیوم در استان زنجان در شرایط گلخانه صورت گرفت.

مواد و روش ها:

 این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل نوع گیاه در سه سطح (گل همیشه بهار (Calendula officinalis)، کلم زینتی (Brassica oleracea) و تاج خروس (Amaranthus retroflexus)) و شش سطح آلودگی خاک به کادمیوم (2/2، 2/12، 2/27، 2/52، 2/77 و 2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) بودند که در سه تکرار اعمال شدند.

یافته ها: 

نتایج نشان می دهد که غلظت بالای کادمیوم در خاک باعث کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه در گیاهان مورد مطالعه گردید. به طوری که بالاترین سطح کادمیوم خاک (2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) موجب شد وزن تر اندام هوایی در گل همیشه بهار، کلم زینتی و تاج خروس به ترتیب 77، 69 و 62 درصد نسبت به تیمار شاهد کاهش و همچنین غلظت کادمیوم در اندام هوایی گل همیشه بهار، کلم زینتی و تاج خروس به ترتیب 40، 22 و 46 برابر نسبت به تیمار شاهد افزایش یابد. بیش ترین مقدار جذب کادمیوم در کل زیست توده مربوط به گل همیشه بهار و کلم زینتی در تیمار 2/77 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک و در گیاه تاج خروس در تیمار 2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک بود. مقدار محاسبه شده فاکتور انتقال در غلظت های مختلف کادمیوم خاک بیشتر از یک بود. در بیش ترین غلظت کادمیوم (2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک) مقدار فاکتور انتقال در گیاهان به-ترتیب در گل همیشه بهار > تاج خروس > کلم زینتی بود. میزان تجمع زیستی بخش هوایی در غلظت 2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک به ترتیب در گل همیشه بهار > تاج خروس > کلم زینتی بود. میزان تجمع زیستی ریشه در غلظت 2/102 میلی گرم کادمیوم بر کیلوگرم خاک به ترتیب در تاج خروس > کلم زینتی > گل همیشه بهار بود.

نتیجه گیری: 

نتایج آزمایش نشان داد که فاکتور انتقال در گیاهان مورد مطالعه (تاج خروس، همیشه بهار و کلم زینتی) بیشتر از یک بود و بیشتر از 100 میلی گرم بر کیلوگرم کادمیوم در بافت خشک بخش هوایی آن ها وجود داشت. بنابراین می توان این گیاهان را از لحاظ جذب و انتقال فلز سنگین کادمیوم جزء گیاهان بیش اندوز طبقه بندی کرد که برای اصلاح خاک های آلوده به کادمیوم مناسب هستند.