ارزیابی و مدلسازی تلفات تبخیر و باد بردگی سامانه آبیاری عقربه ای در منطقه مغان

ارزیابی هر دستگاه آبیاری و تحلیل کارایی قابل اندازه گیری آن دستگاه در شرایط واقعی، یک ابزار مدیریتی است که به استفاده کننده دستگاه امکان می دهد تا بتواند از آنچه که در دسترس دارد به بهترین شکل ممکن استفاده نماید. ازآنجاکه نواحی مختلف ایران دارای آب وهوای خشک و نیمه خشک می باشد، به دست آوردن میزان واقعی تلفات تبخیر و باد بردگی و همچنین استفاده بهینه از آب، در راستای مدیریت پایدار منابع آب از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. از طرفی برآورد تلفات تبخیر و باد بردگی توسط مدل های ارایه شده در شرایط اقلیمی مختلف، نتایج متفاوتی را در بر داشته و ارایه مدل مرجع امکان پذیر نیست، لذا هدف از این تحقیق بررسی پارامترهای موثر اقلیمی بر تلفات تبخیر و بادبردگی سامانه عقربه ای و ارایه مدلی بهینه با استفاده از رگرسیون چند متغیره در منطقه مورد مطالعه می باشد.

این تحقیق در استان اردبیل و در شهرستان پارس آباد و در بخش شش کشت و صنعت مغان، در سرعت های باد 0-3،3-6 (متر بر ثانیه) و در سه تکرار انجام شد. آزمایشات بر روی دو سیستم عقربه ای موجود در بخش 5 و 6 کشت و صنعت مغان (1-4-6 و 1-8-6) انجام شد که دو تیمار طرح را شامل گردید. ارتفاع متوسط این منطقه از سطح دریا 32 متر می باشد. برای انجام آزمایش، دو ردیف قوطی با زاویه 3 نسبت به یکدیگر در مسیر شعاعی و به مرکزیت سامانه عقربه ای با فاصله 10 متر از هم قرار گرفتند. آبپاش بکار رفته در این تحقیق آبپاش مدل F33AS 11/64 با قطر پاشش 26متر بود و فشار کارکرد آبپاش ها در حدود 45/4 بار بود.

نتایج نشان داد راندمان سامانه در سرعت باد 0 تا 3 و 3 تا 6 به ترتیب برابر 47/89 و 47/84 درصد بوده و عوامل موثردر تلفات تبخیر و باد بردگی، شامل سرعت باد، درجه حرارت، رطوبت نسبی، قطر نازل و کمبود فشار بخار اشباع میباشد. بر اساس نتایج به دست آمده در سسامانه عقربه ای، عامل باد بیشترین تاثیر و کمبود فشار بخار اشباع کمترین تاثیر را بر تلفات تبخیر و باد بردگی داشته است. همچنین معادله تلفات تبخیر و بادبردگی با شرایط جوی منطقه به دست آمد، که دارای بهترین برازش با مقادیر اندازه گیری شده بود. نتایج نشان داد، اختلاف میانگین مقادیر مدل شده و مشاهداتی در سطح اعتماد یکدرصد معنیدار نمی باشد. علاوه بر این، میزان تلفات تبخیر و باد بردگی اندازه گیری شده بین 7 تا 18 درصد و مدل سازی شده بین 10 تا 18 درصد متغیر می باشد.

نتایج ارتباط مستقیم تلفات و بادبردگی را با سرعت باد در منطقه نشان داد. به طوری که در سرعت باد کمتر از 3 متر بر ثانیه پارامترهای ضریب یکنواختی، یکنواختی توزیع و راندمان های پتانسیل و واقعی ربع پایین در محدوده مناسبی قرارگرفته و در سرعت های متوسط و زیاد باد، پارامترهای ارزیابی آن در محدوده مطلوبی قرار نمی گیرد و این نشان دهنده اهمیت طراحی سامانه عقربه ای در مناطق باد خیز می باشد.