کیفرشناسی ماهیت مجازات های تکمیلی

 در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، قانون‌گذار مجازات‌هایی را با عنوان «مجازات‌های تکمیلی» پیش‌بینی کرده است. شناسایی ماهیت این گونه مجازات‌ها به جهت امکان اعمال این دسته از واکنش‌ها در معیت مجازات‌های حدی و قصاص و وجود قواعدی هم‌چون «منع مجازات کردن جانی بیش از جانش» و «ثابت و مشخص بودن مجازات در جرایم حدی»، از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا در صورت ماهیت کیفری داشتن مجازات‌های تکمیلی، اقدام قانون‌گذار در راستای امکان اعمال این واکنش‌ها همراه با مجازات‌های حدی و قصاص، مغایر با این قواعد است. بنابراین پرسش پژوهش حاضر این است که ماهیت مجازات‌های تکمیلی چیست؟ آیا این مجازات‌ها در قلمرو واکنش‌های کیفری قرار می‌گیرند یا آنها را باید در زمره واکنش‌های غیرکیفری برشمرد؟

روش‌شناسی:

 این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای تنظیم شد و با مراجعه به کتابخانه اعم از واقعی و مجازی، اطلاعات مورد نیاز جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بنابراین، با تکیه بر تعریف، ماهیت و ویژگی‌های حدود، قصاص، دیات و تعزیرات ضمن بیان تعریفی جامع و کامل از مجازات‌های تکمیلی، جایگاه این گونه اقدامات در واکنش‌های جزایی و طبقه‌بندی مجازات‌ها بررسی و با توجه به ماهیت پیشگیرانه مجازات‌های تکمیلی، مصادیق آن از منظر جرم‌شناسی تحلیل شد.

 با دقت نظر در ویژگی‌های مجازات‌های تعزیری می‌توان گفت، مجازات‌های تکمیلی در زمره گونه‌های غیرکیفری تعزیری قرار می‌گیرند و مقصود قانون‌گذار از بکارگیری عنوان مجازات بر این اقدامات، معنای عام مجازات و قراردادن این گونه اقدامات در زمره نوعی واکنش جزایی، صرف نظر از ماهیت کیفری یا غیرکیفری آنها، جهت مقابله با ارتکاب جرم است. بنابراین می‌توان گفت مجازات‌های تکمیلی به واقع تدابیری است تادیبی برای پیشگیری از ارتکاب مجدد جرم که با توجه به جرم ارتکابی و مجازات قابل اعمال بر مرتکب، در خصوص برخی از مجرمان اعمال می‌شود.