بررسی مولفه های سبکی طنز در آثار داستانی فیروزه جزایری دوما و فریبا کلهر

فریبا کلهر (1340) و فیروزه جزایری دوما (1344) دو تن از نویسندگان زن معاصر هستند که در روایتهای داستانی خود از دریچه زبان کنایی و طنز انتقادی به روابط، امور و پدیده های زندگی پرداخته اند. زبان داستانهای آن دو در عین سادگی و روانی با انواع سازوکارهای طنز درآمیخته است، به طوری که میتوان گفت بسیاری از این سازوکارها رفته رفته بدل به مشخصه های سبکی آثار آنان شده است. مقاله حاضر در نظر دارد بر پایه رویکرد سبک شناسی طنز، مهمترین مکانیسمهای ایجاد طنز در آثار این دو نویسنده را بررسی نماید. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از وجوه اشتراک در سبک طنزپرداری کلهر و جزایری است. پربسامدترین شگردهای آفرینش طنز در داستانهای آن دو که تا حد مختصات سبکی ارتقا مییابد عبارتند از: بیان طنزآمیز محتواها و موقعیتها در سه شکل اصلی درآمیختن دو امر ناساز، اظهار معنایی خلاف ظاهر لفظ و کوچک نمایی و بزرگ نمایی و گنجاندن خرده روایتهایی انتقادی و اجتماعی در دل داستان اصلی. همچنین در حوزه کارکرد بیان طنزآمیز که معطوف به اصلاح فردی و انتقاد اجتماعی است، شکل بیانی صراحت در استهزاء در شمار مشخصه های مهم سبکی داستانهای مذکور است. در سطح لایه های ناهماهنگی و ناسازگاری نیز، از بین سه حوزه ناسازگاری آوایی، واژگانی و موقعیتی، ناسازگاری موقعیتی بسامد بالایی دارد. عنصر مشترک و سازمان دهنده اصلی سبکی در همه موارد لحن ویژه راویان و گویندگان است.