بررسی رابطه مفهومی تمدن با واژگان قرآنی همخوان

«تمدن» یا «حضاره» از جمله واژگانی است که در قرآن کریم به طور مستقیم از آن یاد نشده، اما راه پژوهش درباره آن از طریق جستجوی واژه های مرتبط، به ویژه واژه های دارای بار اجتماعی می باشد. «امت»، «قوم»، «قریه» و «مدینه» از مهم ترین واژگانی بوده که تاکنون از آن ها برداشت تمدنی شده است. پرسش اصلی نوشتار حاضر این است که واژگان فوق چه رابطه معنایی با تمدن دارند و آیا می توان از رهگذر آن ها به مفهومی از تمدن در قرآن دست یافت؟ در این مقاله تلاش شده با روش توصیفی - تحلیلی، نخست به بررسی و توصیف مفهومی واژگان مذکور پرداخته شود و سپس رابطه آن را با تمدن واکاوی گردد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که واژگان مذکور، دلالت معنایی مستقیمی بر مفهوم تمدن ندارند و نمی توان آن ها را به مثابه تمدن تلقی نمود؛ اما با توجه به معنا و ظرفیت اجتماعی این کلمات، می توان از آن ها بهره برداری تمدنی کرد و تمدن را به این مفاهیم و ظرف های اجتماعی منتسب نمود. در این میان، واژگان «امت» و «مدینه»، ظرفیت بالایی برای پیوند مفهومی با تمدن دینی دارند.