بررسی جنبه های همدیدی سیلاب های شدید حوضه رودخانه ارس با استفاده از شاخص های همگرایی شار رطوبت، جبهه زایی و واگرایی

سیلاب پدیده‌ای است که اکثر نواحی اقلیمی کم و بیش آن را تجربه می‌نمایند. سیلاب‌ها اغلب معضلاتی همچون؛ فرسایش خاک، انباشت رسوب و خسارات جانی و مالی را در پی دارند؛بنابراین اقلیم‌شناسی سیلاب نقش مهمی در کاهش و جلوگیری از آسیب های زیست‌محیطی احتمالی ناشی از آن دارد. به‌منظور بررسی اقلیمی سیلاب‌های حوضه رودخانه ارس، از داده‌های روزانه 9 ایستگاه هیدرومتری و 6 ایستگاه همدید طی سال‌های 1396-1348 استفاده شده است. همچنین داده‌های ارتفاع ژیو پتانسیل، فشار تراز دریا، نم ویژه، شاخص امگا و مولفه‌های مداری و نصف‌النهاری باد از تارنمای مرکز ملی پیش‌بینی‌های محیطی و علوم جو دریافت شد. پس از تعیین رژیم ماهانه و فصلی رودخانه و شناسایی روزهای سیلابی، سیلاب‌های شدید با دبی لحظه‌ای بیش از 700 مترمکعب در ثانیه در محل ایستگاه خدا آفرین مشخص گردید. در ادامه برای تحلیل الگوهای همدید عامل بروز سیلاب‌های شدید حوضه ارس از شاخص‌های؛ تابع همگرایی شار رطوبت، تابع جبهه‌زایی و تابع واگرایی استفاده شده است. نتایج نشان داد که طی 4 سیلاب شدید منطقه در تراز 500 هکتوپاسکال پدیده‌های جوی همچون؛ فرودی عمیق بر روی دریای سیاه، سرخ و خلیج‌فارس و یک هسته سرد چال بر روی غرب دریای خزر مستقر شده است. در تراز دریا نیز تشکیل پرفشار بر روی خزر و کم‌فشار بر روی عراق و غرب ایران سبب شده تا شیب تغییرات فشار در منطقه افزایش یافته و شرایط را برای صعود فراهم نماید. اعمال تابع همگرایی شار رطوبت نشان داد که منبع اصلی رطوبت این سیلاب‌ها عمدتا دریای خزر بوده است.