تحلیل واکنش تعادلی رودهای منطقه دامغان در برابر رخدادهای تکتونیکی و فرسایشی با استفاده از مدل SPL

لندفرم‏ها و واکنش‏ آن‏ها به تغییرات محیطی از جمله مباحثی است که از دیرباز مورد توجه متخصصان علم ژیومورفولوژی بوده‏ است. یکی از لندفرم‏هایی که از تغییرات محیطی به‏ویژه فرایندهای زمین‏ساختی و فرسایشی تاثیر می‏پذیرد رودخانه‏ها هستند. هدف اصلی در این پژوهش تحلیل واکنش رودهای ناحیه برای رسیدن به نیمرخ تعادلی در مواجهه میان فرایندهای زمین‏ساختی با فرایندهای فرسایشی است. برای این پژوهش، سه رود اصلی ناحیه شامل آستانه، چشمه‏علی، و تپال بررسی شد. رابطه توان برشی رود در قالب ارتباط میان شیب و مساحت زهکشی، مقادیر دو پارامتر تندی و فرورفتگی کانال را استخراج می‏نماید. هر دوی این پارامترها متاثر از عوامل سنگ‏شناسی، زمین‏ساختی، توپوگرافی، و فرسایشی‏اند. نتایج حاصل از بررسی سه رود اصلی منطقه نشان می‏دهد که رسیدن به نیمرخ تعادلی در هر رود به عوامل بالاآمدگی نسبت به سطح اساس، فرسایشی، و سنگ‏شناسی بستگی دارد. بالاآمدگی رخ‏داده ناشی از گسل‏خوردگی آبراهه به افزایش ارتفاع و شیب کانال رود منجر شده و فرسایش در پاسخ به این تغییر در محیط رودخانه رخ می‏دهد. این امر باعث افزایش بار رسوبی تولیدی و در نتیجه بالارفتن بازده فرسایشی در رودها می‏‏شود. با افزایش بار رسوبی در پایین‏دست حوضه، رود قادر می‏شود تاثیر بالاآمدگی‏های گسلی بر بستر خود را خنثی کند.