سامانه های بومی و سنتی استحصال آب باران در بلوچستان ایران

سیستان وبلوچستان از مناطق خشک و کم آب جنوب شرق ایران است که از قدمت چندین هزارساله برخوردار می باشد. ساکنان این منطقه از دیرباز با روش های ساده، سیلاب ها را مهار و استفاده کرده اند. ازاین رو صاحب تجربه و دانش بومی ارزشمندی هستند. آنها در همه مناطق اعم از کوهپایه ها ، دامنه ها، عرض دره ها و دشت ها با ایجاد سامانه های ساده خاکی و سنگی، سیلاب را مهار و با ایجاد زمین کشاورزی و کشت سیلابی، به نخلستان و کشتزار تبدیل کرده اند. این سامانه ها متنوع بوده که برخی متروک و عمده آنها موجود و همزمان با بارندگی فعال می شوند. این مقاله با هدف شناخت نظام مند سامانه های فعال به بیان دو نمونه از آنها بنام خوشاب[1] و دربند[2] پرداخته است. سامانه خوشاب در حاشیه رودخانه ها، دشت های دامنه ای و میان تپه ماهورها احداث و اجزاء مهم آن شامل: دیواره سنگی  یا خاکی، نهرسیلاب رسان... و زمین کشاورزی است که همگی با دست و دانش بومی مردم  ساخته و تا دو و نیم هکتار وسعت دارند. سامانه دربند خاص دره های کوهستانی  با هدف انباشت خاک و ایجاد نخلستان دیم بوده و شامل زمین نخلستان و بند سنگی است  که تا نیم هکتار وسعت دارند. این سامانه ها علاوه بر تامین بخشی از معاش روستاییان و عشایر، نقش مهمی در کنترل سیلاب، نگهداشت رسوب، توسعه منابع آب و ماندگاری ساکنین ، خاصه عشایر مناطق کوهستانی بلوچستان، دارند. این نوشتار، بخشی از تحقیقی است  که با هدف شناسایی و ارزیابی روش های مختلف سنتی بهره برداری از سیلاب در بلوچستان با استفاده از روش های میدانی حاصل شده است.