تک‎ خاطره‏‏ و مجموعه تک ‎خاطرات فارسی گونه ‏ای از زندگی ‏نوشت‎ه ای شخصی خاطره‏ محور

زندگی‎ نوشت‎های فارسی به معنای ژانری کلی مشتمل بر انواع نوشتارهای مشتمل بر روایتی واقع‏گرایانه از زندگی ایرانیان، با دو شیوه کلی خاطره ‎نویسی و یومیه‎ نویسی، در شاخه ‏های فرعی زندگی‏نامه‏ نویسی‏‏، اتوبیوگرافی‏نویسی‏‏، یادداشت‏نویسی‏‏، سفرنامه ‏نویسی‏‏، خاطره ‏نویسی‏ و نامه ‏نگاری، در 150 سال اخیر رایج‏ترین گرایش‏ تاریخی-ادبی در نوشتارهای معاصر را شکل داده و طی دهه ‎های اخیر، در تعدد و تنوع، فزونی گرفته است. می‏توان نوشتار‏های‏ حاصل از شیوه خاطره‎نویسی را مشتمل بر گونه‎ های «تک‏خاطره»، «خاطره‏نامه»، «اتوبیوگرافی» و «وقایع‎نامه شخصی» دانست که شناخت و طبقه ‎بندی نوع اول موضوع نوشتار پیش رو است. «تک‎ خاطره»، خاطره‏ای تنها است که در ساخت نوشتار و عمدتا در قالب تک‏نگاشت ظهور می‏یابد. تک‎ خاطره، بن‎مایه و هسته اصلی همه انواع حاصل از خاطره‎‎نویسی و برشی کوتاه از زندگی است که قدرتش در نمایش لحظه، و ویژگی‎های آن، فشردگی، شگفت‎ انگیزی، وحدت تاثیر، ایستایی زمان و مکان و روایت تک‎محور از رخداد بیرونی است. تک‏خاطره برخلاف خاطره ‏‏‏‏‏‏‏نامه ‏ها، اتوبیوگرافی‏ها و تاریخ‏نامه‏ های شخصی که مجموعه ‏ای از احوال، اقوال، رفتارها و مشاهدات فردی را به نمایش می‏گذارند، به نمایش تک‏پرده‏ای می‏مانند. «مجموعه تک‏ خاطرات» متداول‎ترین نوع نوشتاری برساخته در میان زندگی ‏نوشت‏های خاطره‏ محور فارسی و حاصل جمع‏آمدن چندین تک‏خاطره است که عمدتا بین آنها شباهت ‏هایی از حیث سوژه، زمان و موضوع وجود دارد و اغلب، به وساطت فرد/افرادی جز راوی فراهم می‏آید. این مجموعه ‏ها از حیث موقعیت روایتی، به انواع خویشتن‏ محور، واقعه ‏محور و دیگرمحور؛ از حیث نحوه شکل‎ گیری به انواع اصیل و برساخته؛ از حیث توالی خاطره‎ها به انواع منظم و نامنظم؛ از حیث تعدد راویان به انواع تک‎راوی و چندراوی؛ و از حیث موضوع به انواعی متعدد در زندگی، سفر و حرفه طبق ه‎بندی می‎شوند. این مقاله به روش تحلیل محتوا و در پی مطالعه صدها زندگی‎نوشت فارسی به نگارش درآمده است.