بررسی تاب آوری کالبدی مساکن پیراشهری در برابر مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهرک باهنر مشهد)

امروزه، غالب شهرها و جوامع سکونتگاهی در مکان هایی بنا شده اند که در معرض وقوع انواع سوانح، از قبیل مخاطرات طبیعی و انسان ساخت قرار گرفته اند. از این رو، توجه به ابعاد کالبدی بافت های مسکونی در نواحی پیراشهری اهمیت بسیاری یافته است. منطقه مورد مطالعه، شهرک شهید باهنر (قلعه خیابان) مشهد می باشد که به عنوان ناحیه چهار از منطقه شش به صورت منفصل با جمعیتی بیش از 40 هزار نفر و حدود 7100 واحد مسکونی، در پهنه ای با مساحت تقریبی 1602670متر مربع قرار گرفته است.

این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی می باشد. سازه تاب آوری کالبدی در 5 مولفه تاب آوری سازه ای، تاب آوری قانونی، تاب آوری تصویر ذهنی، تاب آوری کارکردی و تاب آوری مکان، به کمک 35 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. حجم نمونه به کمک فرمول کوکران 120 واحد مسکونی تعیین شد که به روش نمونه گیری طبقه ای بین چهار محله عرفی تقسیم و پرسشنامه تاب آوری کالبدی مساکن در هر محله به طور تصادفی تکمیل گردید. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ با عدد 0.92، تایید شد. همچنین داده ها با استفاده روش های آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته ها: 

نتایج آزمون"تی تک نمونه ای"، نشان داد که تاب آوری کالبدی اماکن مسکونی قلعه خیابان در حد بسیار پایین است. به طوریکه میانگین در مولفه تاب آوری مکان 2.61، در تاب آوری تصویر ذهنی 1.31 در تاب آوری قانونی 1.64، در تاب آوری سازه ای 1.21 و در تاب آوری کارکردی 1.64 به طور معنی داری کمتر از میانه نظری و در حد بسیار پایین می باشد. در مجموع تاب آوری کالبدی مساکن قلعه خیابان با میانگین 1.65 در سطح بسیار ضعیف می باشد. همچنین با توجه به آزمون "آنوا"، میانگین تاب آوری کالبدی مسکن بین محلات عرفی قلعه خیابان به طوری معنی داری با هم متفاوت است، به طوری که میانگین تاب آوری کالبدی مسکن در محله یک 1.81، در محله دو 1.66، در محله سه 1.46 و در محله چهار 1.67 بوده است. در ادامه به کمک آزمون همبستگی پیرسون مشخص شد با افزایش قدمت بنا تاب آوری به طور معناداری کاهش می یابد.

با توجه به نتایج پژوهش، بایستی اقداماتی در سطح وسیع در نواحی پیراشهری در جهت بهسازی و مقاوم سازی اماکن مسکونی بر اساس مقررات ساختمانی استاندارد 2800 انجام گیرد. در غیر این صورت در صورت وقوع مخاطرات طبیعی، با توجه به سکونت بیش از 40 هزار نفر در این هسته پیراشهری، بخش زیادی از جمعیت دچار آسیب جدی خواهند شد.