تعیین حد آستانه تحمل به شوری و اثرات استفاده از آب شور بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه شنبلیله (.Trigonella foenum-graceum L)

شوری خاک مهمترین عامل محدود کننده تولید گیاهان زراعی رایج به شمار می رود. کشت گیاهان دارویی متحمل به شوری به عنوان یکی از گزینه ها در بهره برداری از منابع آب و خاک شور مطرح بوده است. شنبلیله (Trigonella Foenum-graecum L.)  یکی از گیاهان دارویی است که در طب سنتی سابقه مصرف طولانی داشته و خواص درمانی فراوانی برای آن ذکر شده است. این تحقیق به منظور تعیین حد آستانه تحمل به شوری و ارزیابی اثرات مصرف آب شور بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در شرایط گلخانه ای انجام شد. تیمارهای مورد نظر شامل هفت سطح شوری (12، 10، 8، 6، 4، 2، 5/0 دسی زیمنس بر متر) بود که از اختلاط آب شور زیرزمینی (14 دسی زیمنس بر متر) و آب غیر شور حاصل گردید. این تیمارها با در نظر گرفتن 30 درصد کسر آبشویی جهت شستشوی املاح از نیمرخ خاک و جلوگیری از تجمع آنها در منطقه ریشه بود. به منظور کنترل شوری خاک، حجم و هدایت الکتریکی آب آبیاری و آب زهکش شده در تمام عملیات آبیاری، اندازه گیری شد. طرح آماری مورد استفاده به صورت بلوک کامل تصادفی با سه تکرار بود. در این تحقیق، از مدل های مختلف تجربی برای تعیین حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش عملکرد دانه، مقدار شوری که در آن عملکرد به اندازه 50درصد کاهش می یابد (EC50) و نیز شاخص تحمل به شوری استفاده شد. نتایج نشان داد که از نظر آماری تفاوت معنی داری بین سطوح مختلف شوری وجود داشت. بر اساس نتایج حاصله، اعمال شوری موجب کاهش طول نیام، وزن نیام، تعداد دانه در نیام، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه پر در بوته، نسبت دانه پر به پوک، وزن خشک اندام هوایی، وزن کاه، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و کارایی مصرف آب و افزایش درصد دانه پوک گردید. اگرچه تنش شوری بر اغلب صفات مورد مطالعه اثر بازدارنده داشت، لیکن روند این تاثیر بسته به نوع صفت متفاوت بود. بر اساس مدل خطی، حد آستانه تحمل به شوری شنبلیله 28/1 دسی زیمنس بر متر و شیب کاهش عملکرد آن 91/4 درصد برآورد گردید. این در حالی است که مطابق با مدل های غیر خطی، کاهش 10 و 25 درصدی در عملکرد نسبی دانه به ترتیب در شوری عصاره اشباع خاک 38/3 و 28/6  دسی زیمنس بر متر اتفاق افتاد. بر اساس نتایج این تحقیق، مقدار شوری که در آن عملکرد نسبی دانه به میزان 50 درصد کاهش یافت (EC50) در شوری خاک 67/11 دسی زیمنس بر متر مشاهده گردید. در این تحقیق، شاخص تحمل به شوری شنبلیله 24/12 محاسبه شد. بنابراین، بر اساس اعداد حد آستانه تحمل به شوری، شیب کاهش عملکرد و شاخص تحمل به شوری، می توان شنبلیله را از نظر عملکرد دانه در گروه گیاهان نسبتا حساس  به شوری طبقه بندی کرد.