بررسی نقش عوامل ادافیکی در پتانسیل بیابان زایی با کاربرد روش بهینه سازی چندمعیاره و راه حل سازشی، مطالعه موردی: ارتفاعات حلقه دره، شهرستان اشتهارد، استان البرز

فرایند بیابان زایی با کاهش توان تولید بیولوژیک، منجر به انهدام اکوسیستم های طبیعی می شود. به منظور بررسی پتانسیل خطر بیابان زایی در محدوده مراتع مشرف به اشتهارد (ارتفاعات حلقه دره)، نخست اقدام به تهیه‏ نقشه‏ طبقات شیب، کاربری اراضی و زمین شناسی با هدف ایجاد واحدهای همگن شد، به طوری که از طریق روی هم قرار دادن و تقاطع این نقشه ‏ها، نقشه‏ واحدهای کاری حاصل شد. در این تحقیق، سه شاخص حساسیت پذیری نسبت به فرسایش، شوری و نفوذپذیری در هر یک از واحدهای کاری در نظر گرفته شدند که در نهایت هر یک به صورت نقشه ‏ای طبقه بندی شده ارایه شدند. در این تحقیق، به منظور پهنه ‏بندی منطقه‏ تحقیق از نظر شاخص شوری و نیز نفوذپذیری به ترتیب 185 و 179 نمونه طی سال های 1396 و 1397 برداشت شد. سپس، اقدام به محاسبه وزن شاخص ها و نیز نسبت سازگاری با کاربرد روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) شد. همچنین، از روش بهینه سازی چند معیاره و راه حل سازشی (VIKOR) به منظور تعیین پتانسیل خطر بیابان زایی استفاده شد، به طوری که پس از محاسبه ماتریس استانداردشده موزون، اولویت بندی پتانسیل بیابان زایی واحدها مبتنی بر شاخص ویکور انجام شد. دامنه تغییرات شاخص ویکور گزینه ها مبتنی بر روش AHP-VIKOR از 0.443 تا 0.967 متغیر است. نتایج به دست آمده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) نشان داد که از دیدگاه خبرگان، مهمترین عامل موثر در بیابان زایی، شوری است. سایر عوامل، از قبیل حساسیت به فرسایش و نیز ضریب نفوذپذیری به ترتیب در رده های بعدی اهمیت قرار دارند. نتایج حاصل نشان دهنده انطباق خیلی زیاد طبقات پتانسیل خطر بیابان زایی حاصل از مدل AHP-VIKOR با طبقات مربوطه در نقشه شاهد بوده، به طوری که درصد انطباق و نیز عدم انطباق طبقات پتانسیل خطر بیابان زایی محاسباتی با نقشه شاهد به ترتیب 92.91 و 7.09 درصد است. بر این اساس، منطقه تحقیق دارای سه طبقه پتانسیل یا شدت خطر بیابان زایی است. به طوری که 169.39 هکتار (0.51 درصد) از منطقه دارای پتانسیل متوسط، 2336.56 هکتار (7.06 درصد) دارای پتانسیل زیاد و 30583.25 هکتار (92.43 درصد) دارای پتانسیل خیلی زیاد است.